بوی گندِ کارخانه قند، شهر یاسوج را خفه کرد!

عصر دنا:این‌که در قرن بیست‌ویکم، در مرکز یک استان و در مجاورت پایتخت طبیعت ایران، مردم یک شهر ناگزیرند شب‌ها پنجره‌های خانه‌شان را ببندند تا از بوی متعفن فاضلاب صنعتی در امان بمانند، نه فقط یک فاجعه زیست‌محیطی، بلکه سند روشنی از ناتوانی مدیریتی و بی‌اعتنایی شرم‌آور به کرامت انسانی و سلامت عمومی است. ورود بی‌پرده و بی‌رحم پساب آلوده کارخانه قند یاسوج به رودخانه بشار، که یکی از معدود سرمایه‌های طبیعی و حیاتی استان است، به معنای واقعی کلمه جنایتی است که در روز روشن و با اطلاع کامل مسئولان رخ می‌دهد؛ جنایتی که قربانیانش تنها آبزیان و گیاهان رودخانه نیستند، بلکه شهروندانی هستند که نفس کشیدن‌شان، حق بدیهی و مسلم‌شان، به سخره گرفته شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد با لحنی کاملاً منفعل، صرفاً به تشریح وضعیت و ارائه گزارشی از یک وضعیت فاجعه‌بار پرداخته؛ گویی نقش او نه در پیشگیری، بلکه در توصیف و ثبت فجایع است. وقتی که یک واحد صنعتی با سابقه‌ای نیم قرنه، همچنان پساب‌ خود را با مقادیر بالای نیتروژن و فسفر و مواد آلی مستقیماً روانه رودخانه می‌کند و همه چیز به امیدواری برای «بهبود احتمالی» آینده حواله داده می‌شود، باید از خود پرسید که دقیقاً مسئولیت مدیران زیست‌محیطی چیست؟ آیا نظارت پیشینی، برخورد قانونی، مطالبه‌گری مستمر و اقدام عاجل جای خود را به خوش‌بینی‌های ساده‌دلانه و گزارش‌خوانی پشت درهای بسته داده است؟

مردمی که از مناطق اکبرآباد و نجف‌آباد و حتی مسافران عبوری از کمربندی یاسوج، هر روز و شب مجبورند با بوی تعفن ناشی از پساب شیمیایی سر کنند، آیا باید همچنان منتظر «وعده» اصلاح باقی بمانند؟ چگونه است که با وجود ده‌ها تماس، شکایت و گزارش مردمی، هنوز شاهد اقدام قاطع، توقیف فعالیت، جریمه‌های سنگین یا حتی ارجاع قضایی علیه کارخانه نیستیم؟ آیا رودخانه بشار – شریان حیاتی شهر یاسوج – آن‌قدر بی‌ارزش شده که به فاضلاب‌رو تبدیل شود؟ آیا سلامت کودکان، زنان باردار، سالمندان و همه شهروندانی که در این مناطق زندگی می‌کنند، آن‌قدر کم‌اهمیت است که قربانی ملاحظات اقتصادی و صنعتی شود؟

فاجعه در آنجاست که در همین استان، مردم برای کوچک‌ترین ساخت‌وساز یا فعالیت کشاورزی باید با هزار مجوز و نظارت زیست‌محیطی دست‌وپنجه نرم کنند، اما یک کارخانه می‌تواند سال‌ها بی‌وقفه و بی‌مجازات، فاضلابش را به جان رودخانه بیندازد و نهایت واکنش مسئولان نیز برگزاری یک جلسه اضطراری و امیدواری به آینده باشد. این دوگانگی شرم‌آور و تناقض مضحک، نشانه‌ای دیگر از ناکارآمدی ساختاری و مدیریتی و ضعف شدید در اراده اجرایی نهادهای نظارتی است.

رودخانه بشار فقط یک جریان آب نیست. بشار، قلب تپنده یاسوج، محور هویتی این شهر، مامن خاطرات کودکی هزاران شهروند و از معدود ظرفیت‌های تفریحی، گردشگری و زیست‌محیطی استان است. آلوده کردن آن، نه فقط خیانت به طبیعت، بلکه خیانت به مردم است؛ خیانتی که اگر با سکوت، تعلل و مماشات پاسخ داده شود، تبدیل به بحران اجتماعی خواهد شد.

حالا که پساب کارخانه قند، نه پنهانی که آشکارا، با عبور از شش حوضچه ته‌نشینی و به اسم فرآوری، وارد رودخانه می‌شود، و در شرایطی که مدیران صنعتی فقط وعده کاهش آلودگی می‌دهند، وقت آن است که افکار عمومی، رسانه‌ها، فعالان محیط زیست و حتی دستگاه قضایی وارد میدان شوند. دیگر بس است از جلسات و نشست‌هایی که نتیجه‌اش فقط پاراگراف‌هایی در دل یک خبر بی‌خاصیت می‌شود. مردم یاسوج نفس کشیدن می‌خواهند، نه گزارش.

اگر مسئولان نمی‌توانند یا نمی‌خواهند جلوی این فاجعه را بگیرند، لااقل شجاعت داشته باشند و بگویند که اختیار و قدرت تصمیم‌گیری ندارند تا مردم خودشان برای نجات محیط زیست و آینده فرزندان‌شان کاری بکنند. آنچه امروز در حاشیه رود بشار اتفاق می‌افتد، ننگی است بر پیشانی مدیریت زیست‌محیطی که نباید فراموش شود. این درد را نمی‌توان با وعده آرام کرد؛ باید با اقدام و برخورد فوری درمانش کرد، قبل از آن‌که دیر شود.