در فاصله تقریباً ۲۱۰۰ کیلومتری جنوب شرقی مسکو، نخستین و بزرگترین پایگاه فضایی جهان به نام بایکونور در جمهوری قزاقستان واقع شده است. منطقه‌ای نیمه خشک با دمایی به‌طور متوسط ۱۳ درجه سانتی‌گراد که از ۴۵ درجه سانتی‌گراد در تابستان تا منفی ۴۰ درجه تا زمستان تغییر می‌کند. ماهواره سنجش از راه دور ایران نیز امروز از همین پایگاه پرتاب شد. بنابر اعلام سازمان فضایی ایرانی به دلیل درصد بسیار بالای موفقیت پرتابگر سایوز، پرتاب ماهواره خیام به کشور روسیه واگذار شده است.
* پایگاه فضایی بایکونور چه ویژگی‌هایی دارد؟
وب‌سایت بریتانیا در این خصوص نوشته است: پایگاه فضایی بایکونور با ده‌ها سکوی پرتاب، چندین مرکز کنترل، ساختمان مونتاژ، انبار نگهداری از قطعات، کارخانه‌های تولید سوخت‌های مایع یا جامد، شبکه توزیع برق، شبکه گسترده جاده‌ای و ریلی، مراکز ردیابی و ارتباط فضایی به‌منظور تسخیر فضا بنا نهاده شد و در ابتدا به‌منظور پشتیبانی از پرتاب موشک‌های قاره‌پیمای R۷ برنامه‌ریزی شد. امکانات و تجهیزات پیشرفته این پایگاه در طول سالیان دراز و با عبور از چندین دهه رشد، تکامل یافته و هنوز هم در دست توسعه است.
پایگاه فضایی بایکونور محل پرتاب اسپوتنیک ۱ اولین ماهواره مصنوعی زمین (۱۹۵۷) و لونا ۱ اولین فضاپیمایی که به ماه نزدیک شد (۱۹۵۹) و محل پرتاب موشکی است که یوری گاگارین اولین فضانورد تاریخ جهان (۱۹۶۷) و والنتناترشکوا، اولین فضانورد زن تاریخ (۱۹۶۳) را با خود به فضا برد.
مرکز شهر بایکونور (که در آن زمان لنینسک نامیده می‌شد) برای انجام عملیات پرتاب ساخته شده است. دشت‌های بی‌خاصیت اطراف سایت، امکان ارتباطات رادیویی از راه دور را فراهم می‌کند و خطر را برای غیرنظامیان از مراحل پرتاب موشک محدود می کند. قرار گرفتن در نزدیکی استوا نیز از چرخش زمین برای کمک به پرتاب موشک‌ها به مدار استفاده می‌کند.
* نخستین انسان در فضا
یوری گاگارین، روز ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ از بایکونور راهی فضا شد و در واقع اولین انسان در مدار کره زمین بود. گاگارین هنوز در حال گذراندن دوران آموزشی خلبان جنگی بود که به عنوان اولین فضانورد انتخاب شد.
* فرود امن
گفته می‌شود، کپسول فضایی گاگارین پس از فرود موفقیت‌آمیز در قزاقستان بایکونور را به عنوان پایگاه اصلی پرتاب ماهواره‌ها و مرکزی برای اکتشافات فضایی تثبیت کرد. روسیه همچنین شهر Star City را در نزدیکی مسکو به عنوان مرکزی برای پژوهش و توسعه برنامه‌های فضایی بنیان گذاشت.
* مکانی که همه فضانوردان جهان به آنجا رفت و آمد دارند
از زمان پایان برنامه شاتل فضایی ناسا، پایگاه فضایی بایکونور به تنها محلی بر روی کره زمین بدل شده که انسان‌ها از آنجا به فضا سفر می‌کنند. همه پروازها با موشک سویوز انجام می‌گیرد و همه مسافران به ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌روند. بایکونور همچنان یک پایگاه فضایی شلوغ است، با ماموریت‌های تجاری، نظامی و علمی متعددی که سالانه پرتاب می‌شوند. امروزه این پایگاه پرتاب تمام ماموریت‌های فضایی سرنشین‌دار روسیه است. علاوه بر این اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بازدیدکنندگان دائمی آن هستند و ماهواره‌های آنها از بایکونور پرتاب می‌شوند یا فضانوردان آنها با فضاپیمای سایوز به فضا سفر می‌کنند.
به طورکلی پایگاه فضایی بایکونور پایگاه بسیاری از پروازهای تاریخی بوده که با موفقیت به سرانجام رسیده و بایکونور به امکانات کامل برای پرتاب فضاپیماهای همراه با خدمه و بدون خدمه مجهز است.
