استان چهارفصل کهگیلویه و بویراحمد دارای طبیعتی بِکر و دست نخورده و ظرفیت‌های نهفته زیادی بوده که بر اثر غفلت و کم‌توجهی و عدم صیانت از این گنجینه‌های نهفته سالیان متمادی است که اهالی آن طعم فقر و محرومیت را چشیده و همچنان در اثر ندانم‌کاری‌ها از این سرمایه‌های عظیم خدادادی بی‌بهره هستند.
گیاهان خوراکی_ دارویی در استان زرخیر کهگیلویه و بویراحمد به عنوان ظرفیتی بالقوه و گنجینه‌ای نهفته در دل طبیعت، سال‌های زیادی است که بر اثر بی‌توجهی و ندانم‌کاری و نیز عدم حفاظت از این گنجینه ارزشمند در معرض انقراض و نابودی قرار گرفته و این نعمت خدادای سالیان زیادی است که ناخواسته در جلوی چشم همگان به تاراج می‌رود بی‌آنکه نسبت به آینده مبهم این گنجینه کوچکترین توجهی شود.
در استان کهگیلویه و بویراحمد بیش از 2 هزار و یکصد گونه ارزشمند گیاهان دارویی و خوراکی وجود دارد که از با ارزش‌ترین ثروت‌های مغفول مانده و ناشناخته این استان به شمار می‌رود و علیرغم هجوم بی‌سابقه مردم در طی سال‌های گذشته و ریشه‌کن کردن این نعمت خدادای اما تاکنون شاهد هیچ‌گونه برنامه‌ریزی اصولی برای حفاظت و نگهداری از این منبع درآمدزایی ارزشمند از سوی متولیان این حوزه در سطح استان نبودیم.
کهگیلویه و بویراحمد در زمینه تولید گیاهان دارویی نیز یکی از استان‌های دارای ظرفیت ارزشمند و نهفته گیاهان دارویی در سطح کشور محسوب می‌شود چنانکه با دارا بودن بیش از 400 گونه گیاهان دارویی یکی از متنوع‌ترین استان‌های کشور در زمینه تولید گیاهان دارویی بوده و بنا به گفته کارشناسان، ظرفیت تولید گیاهان دارویی در استان کهگیلویه و بویراحمد به اندازه 60 کشور دنیا است.
کهگیلویه و بویراحمد در واقع تکه‌ای از بهشت بر روی زمین است، این استان با دارا بودن 46 گونه گیاهان بومی و 3 گونه گیاه دارویی کمیاب مانند باریجه، آنغوزه و گزانگبین که در ارتفاعات استان به وفور یافت می‌شوند، از معدود استان‌هایی است که علیرغم وجود اینهمه ظرفیت و نعمت‌های خدادادی اما بازهم از محرومیت بیش از اندازه رنج می‌برد.
در این استان گونه‌های متفاوتی از گیاهان خوراکی و دارویی در فصل‌های مختلف سال بصورت بی‌رویه مورد هجوم و دستبرد سودجویان قرار می‌گیرد که این موضوع در طی سالیان گذشته مورد غفلت مسئولان این حوزه قرار گرفته و همین غفلت و بی‌توجهی کافی بود تا طی سال‌های گذشته نسل بسیاری از گیاهان از جمله بیلهر، جاشیر خوراکی، تره کوهی، کلوس، بن‌سرخ، کارده، آویشن، لاله واژگون، ترنجبین، خارو، خشت، چوش، درمه، برنجاس، کاسنی و سیاه دانه در معرض نابودی قرار گرفته و هر ساله شاهد کاهش تعداد گونه‌های مختلف گیاهان دارویی در مناطق مختلف استان هستیم.
گنجینه ارزشمند و سرمایه خدادای گیاهان دارویی در این استان حال خوبی ندارد و انقراض بی‌رویه و هجوم بی‌سابقه برای ریشه‌کن کردن این ثروت عظیم سبب شده تا انقراض کامل آن فاصله چندانی نداشته باشیم.
طلای سبز و ثروت کوهی و طبیعی کهگیلویه و بویراحمد در اثر حرص و طمع برخی افراد سودجو در معرض نابودی قرار گرفته است در حالی که می‌توان با یک برنامه‌ریزی صحیح و سرمایه‌گذاری اصولی دامنه رشد این ثروت خدادادی را گسترده‌تر کرده و زمینه توسعه منطقه و اشتغال پایدار جوانان را فراهم کرد.
بازار حراج و فروش گونه‌های ارزشمند و کمیاب گیاهان دارویی در اسفندماه و در آستانه عید نوروز در مناطق مختلف شهرهای استان همیشه در جریان است. سودجویان و غارتگران این ثروت عظیم خدادادی در فروش گیاهان دارویی درحال پیشی‌گرفتن و سبقت از یکدیگر هستند. عده‌ای برای اندک درآمد موقتی بدون از آنکه به عواقب تلخ آن کمی فکر کنند هم گیاهان خوراکی و دارویی را می‌خرند و هم آنها را به مشتریان خود می‌فروشند.
بهره‌برداری بی‌رویه و بی‌سابقه از عرصه‌های جنگلی و مرتع‌های استان در طی چند سال گذشته به یکی از معضلات و مشکلات بزرگ استان مبدل شده و متأسفانه با وجود عواقب و آینده تلخ این قبیل برداشت‌های بی‌برنامه اما تاکنون هیچ گونه اطلاع‌رسانی و عاقبت اندیشی از سوی رسانه‌ها بخصوص صدا و سیمای استان در این زمینه به مردم داده نشده است و دیری نمی‌پاید که روزگاری حسرت چنین گنجینه عظیمی را در دل داشته باشیم.
نقش گیاهان دارویی در پیشبرد اهداف ملی منطقه‌ای
بهمن خسروی پور عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اهواز با اشاره به اهمیت گیاهان دارویی گفت: استفاده از بعضی گیاهان دارویی به صورت سنتی مرسوم بوده و هنوز هم رواج دارد به همین خاطر همیشه تحقیقات وسیعی جهت یافتن فراورده ها و مواد طبیعی دارویی گیاهان در حال انجام است.
وی افزود: امروزه گیاهان دارویی در پیشبرد اهداف ملی، منطقه‌ای و جهانی برای تحقق سلامتی، خودکفایی دارویی، ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی بسیار اهمیت دارد.
خسروی پور با اشاره به استفاده روز افزون مردم از گیاهان دارویی، عنوان کرد: از سال‌های گذشته تاکنون استفاده از گیاهان دارویی به دلیل اثبات اثرات مفید آن، ارزان بودن، نداشتن اثرات جانبی و نیز سازگار بودن با محیط زیست روزبه روز در حال افزایش است.
وی تصریح کرد: شرایط جغرافیایی و تنوع آب و هوایی در نقاط مختلف کشور و امکان رویش بیشتر گیاهان دارویی، یک فرصت طلایی است که نصیب ما شده و باید از آن به بهترین نحو استفاده کنیم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه کشت گیاهان دارویی و تولید فراورده‌های آن می‌تواند به عنوان یک ضرورت ملی و در چارچوب یک برنامه مشخص، خودکفایی دارویی، اشتغال و توسعه بخش کشاورزی را به دنبال داشته باشد، خاطرنشان کرد: کشت گیاهان دارویی و تولید فرآورده‌های آن حتی می‌تواند برای کشور ارز آوری داشته باشد.
2 هزار و 100 گونه گیاهی در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد
یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه یاسوج در این باره گفت: درصد بالایی از مجموع 7 هزار و 500 نوع گونه گیاهان دارویی کشور در استان کهگیلویه و بویراحمد رویش می‌کنند و 40 درصد از گونه‌های گیاهی موجود در کشور مربوط به این استان است.
وی افزود: از مجموع 2 هزار و 100 گونه گیاهی کهگیلویه و بویراحمد، 470 گونه آن دارویی است و از هر 5 گونه گیاهی در این استان، یک گونه آن کاربرد دارویی دارد این در حالی است که در کشور ایران 725 گونه و در قاره اروپا 800 گونه گیاه دارویی وجود دارد.
جعفری با بیان اینکه در منطقه حفاظت شده دنا حدود یک‌هزار و 250 گونه گیاهی شناسایی شده، عنوان کرد: این میزان حدود 16 درصد کل گیاهان دارویی در کشور است.
وی تصریح کرد: از مجموع گیاهان دارویی شناسایی شده در منطقه حفاظت‌شده دنا 111 گونه آن خوراکی، 200 گونه دارویی، 87 گونه رنگی، 50 گونه درخت و درختچه و میوه وحشی، 12 گونه روغنی، 40 گونه صمغ‌دار، 87 گونه اسانس‌دار و 25 گونه ادویه‌ای هستند.
این استاد دانشگاه یاسوج با بیان اینکه باید از هرگونه خام فروشی در زمینه گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد جلوگیری شود، بیان داشت: ترکیب مواد مؤثر گیاهان دارویی این استان نسبت به سایر نقاط کشور بیشتر است.
وی با تأکید بر ضرورت فرآوری گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد، خاطرنشان کرد: کمبود اعتبارات تحقیقاتی و پژوهشی، ضعف ارتباط بین صنعت و دانشگاه و مراکز علمی با دستگاه‌های دولتی در حوزه منابع طبیعی و زیست‌محیطی از عمده‌ترین مشکلات سد راه فرآوری گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد است.
جعفری با اشاره به مهمترین گونه‌های دارویی در منطقه حفاظت شده دنا، گفت: درمه، بومادران، چای کوهی، بابونه، حلپه، لیزک، کتیرا، گل گاوزبان، کارده، میخک، تره وحشی، بیلهر، پشموک، چویل و ریواس از مهمترین گرنه‌های گیاهان دارویی در منطقه حفاظت‌شده دنا است.
وی گفت: در حال حاضر وسعت منطقه رویش گیاه دارویی بادرنج بویه دنایی یا گیاه دارویی زرآبی در ارتفاعات دنا بسیار کاهش یافته و به کمتر از یک یا 2 هکتار محدود شده است.
این کارشناس گیاه‌شناس عنوان کرد: گیاه بیلهر یکی از گیاهان خوراکی در معرض انقراض است که در ارتفاعات بالای 2 هزار و 500 متر کوههای دنا می‌روید. با گرفتن زهر بیلهر مزه آن شیرین می‌شود و یکی از گیاهان مورد علاقه مردم کهگیلویه و بویراحمد است و همین میزان علاقمندی مردم به این گیاه سبب شده که در فصل بهار بصورت بی‌رویه مورد هجوم قرار گرفته و تا چند سال آینده دیگر اثری از این گیاه خوراکی در کوههای کهگیلویه و بویراحمد دیده نمی‌شود.
تدوین سند گیاهان دارویی گامی مؤثر در جهت پیشگیری از انقراض این ثروت سبز
معاون اقتصادی استاندار کهگیلویه و بویراحمد، در این باره گفت: سند گیاهان دارویی استان تدوین شده و اقدامات بسیار خوب و مؤثری در این زمینه انجام شده است.
سید احسان عسکری افزود: در زمینی با مساحت بالغ بر 3 هکتار انواع گیاهان دارویی از جمله آنغوزه، باریجه، ترگس، موسیر، زعفران و غیره کشت شده و جهت تکثیر از آنها استفاده می‌شود.
وی تصریح کرد: برای فرآوری گیاهان دارویی در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز شرکت دارویی زرد بند مشاوره‌های لازم را انجام می‌دهد البته یک شرکت گیاهان دارویی در بخش امامزاده جعفر در حال احداث بوده که پیشرفت فیزیکی آن بیش از 70 درصد است.
عسکری عنوان کرد: کشت گیاهان دارویی در زمین‌های کوهپایه‌ای و نیز حاشیه‌ای روستاها به میزان یک‌هزار هکتار در دستور کار است.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه برخی از مردم استان نسبت به هشدارهای موجود مبنی بر انقراض همیشگی گیاهان دارویی استان کاملأ بی‌توجه بوده و خواسته یا ناخواسته در حال ریشه‌کن کردن گیاهان ارزشمند دارویی هستند، احیای گیاهان دارویی از سوی ادارات و دستگاه‌های متولی از جمله منابع طبیعی یک ضرورت است تا از انقراص این ثروت عظیم جلوگیری شود البته در این زمینه نیازمند برخورد قاطع نیروی انتظامی با افراد سودجو هستیم.
فرهنگ سازی برای حفاظت از این پتانسیل بالقوه و ثروت طبیعی مهمترین راهکار برای حفظ گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد است اما متأسفانه به‌خاطر ضعف چالش‌های فرهنگی، وضعیت درآمدی و اقتصاد زندگی این روزها و نیز بیکاری‌های مفرط سبب شده که عموم مردم به‌خصوص اهالی روستاها برای رفع مشکلات معیشتی و جبران منابع اقتصادی و از همه مهمتر از سرِ ناچاری به پیکره طبیعت و گونه‌های مختلف گیاهان دارویی خسارت بزنند.
