تعهد دولت به پذیرش قواعد امریکایی

یکی از مواردی که شامل عدم اجرای تعهدات امریکا در برجام می شود مانع شدن در فروش هواپیما به ایران است. مانعی که به نظر می رسد برای اخذ امتیازات جدید از ایران شکل گرفته تا ایران را متعهد به اجرای استانداردهای تعریف شده امریکایی کند. استانداردهایی که به نظر می رسد از سوی دولت یازدهم مورد پذیرش واقع شده است.

1- «در آغاز تاكيد كنم كه ما به اينكه صنعت هوانوردي يك صنعت جهاني است كاملا واقف هستيم. قواعد جهاني وجود دارد و ما به اين قواعد جهاني پيوسته‌ايم و همچنان كه گفته شده است جزو بنيانگذاران كنفرانس شيكاگو هستيم.

ما فكر مي‌كنيم سهم ما از اين بازار بيش از آني است كه در حال حاضر داريم و با توجه به اينكه همواره به قواعد وفادار بوديم هيچ مانعي براي توسعه اين صنعت در ايران نمي‌بينيم.

ما با قواعد رقابت بين‌الملل آشنا و به مقررات پايبند هستيم و خواهيم ماند. آنچه كه در اين مدت انجام داده‌ايم اين بود كه نهادهاي اين رقابت بين‌المللي را يكي پس از ديگري در ايران مستقر كنيم.

ما مذاكرات موفقي را با تمام عرضه كنندگان هواپيمايي مانند ايرباس و بويينگ به عنوان نام آوران اين عرصه داشته‌ايم، ضمن اينكه با ديگر نام‌هاي بزرگ برزيل، ژاپن و ايتاليا و كانادا همراه هستيم.

ما تمايل داريم از اين رقابت بين‌المللي به نفع ايران استفاده كنيم البته برخي مشكلات وجود دارد اما از آن جا كه تمام قوانين را رعايت كرده‌ايم و به قوانين بين‌المللي پاي بند هستيم همه اين مشكلات بايد حل شود.»

این بخشی از صحبت های آخوندی وزیر راه و شهرسازی در اجلاس بین‌المللی سرمایه‌گذاری هوانوردی «کاپا» در انتهای ماه گذشته می باشد.

2- فروش هواپیمای مسافربری به همراه قطعات و خدمات آن از جمله تعهدات صریح و شفاف طرف آمریکایی به ایران محسوب می‌شد  که در متن توافق هسته‌ای نیز صراحتاً به آن اشاره شده و یکی از محکم ترین تعهدات امریکا از نظر حقوقی به شمار می رفت. چنانکه  در بند 22 مقدمه برجام در قسمت تحریم‌ها نیز این موضوع با تصریح آشکار به تایید همه طرف ها رسیده است:
 
 

 
ایالات متحده، به نحو مشخص شده در پیوست  2 و منطبق با پیوست 5، اجازه فروش هواپیماهای مسافری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران؛ مجوز اینکه اشخاص غیرآمریکایی که در مالکیت یا کنترل اشخاص آمریکایی هستند، به نحو منطبق با این برجام با ایران مشارکت نمایند؛ و مجوز واردات فرش و مواد غذایی از مبدا ایران به آمریکا را صادر خواهد نمود.
 
رجوع به بند 5-1-1 و پیوست دو (تعهدات مربوط به تحریم‌ها)  نشان از تعهد صریح آمریکا در این رابطه می‌دهد. چنانکه در این بند می‌خوانیم که ایالات متحده آمریکا متعهد می‌شود:
 

 
 5.1.1. اجازه فروش هواپیمای مسافربری تجاری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران از طریق اعطای امتیاز در  موارد زیر داده خواهد شد: الف) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری انحصارا با کاربری غیر نظامی، ب) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال قطعات یدکی و قطعات عمده برای هوایپمای مسافربری تجاری به ایران ، و ج) ارائه خدمات تبعی، از جمله ضمانت، نگهداری، و خدمات تعمیر و بازبینی های ایمنی برای کلیه موارد مذکور، مشروط به اینکه قطعات و خدمات مجوز داده شده انحصارا برای هوانوردی تجاری مسافری مورد استفاده قرار گیرند.

 نکته حائز اهمیت آنجاست که امریکا ملزم شده بودتا این تعهدات را مطابق با بند 17 پیوست پنج در «روز اجرای برجام» عملیاتی کرده و عملا فروش هواپیما، قطعات و خدمات آن به ایران را بدون مانع اعلام کند.

3. بند الف بند 1-1-5 بهانه ای شد برای طرف امریکا تا با اعلام دغدغه برای استفاده غیر نظامی از هواپیماهای مسافربری، در پی اخذ امتیازات جدیدی باشد. امتیازاتی که به نظر میرسد عدم پرواز هواپیماهای ایرانی به سوریه به بهانه حمایت ایران از حکومت قانونی بشار اسد می باشد.

بنیاد دفاع از دموکراسی که یکی از اندیشکده‌های محافظه‌کار ایالات متحده است، در یادداشتی به قلم امانوئل اتولنگی به بررسی قراردادهای ایران‌ایر با شرکت‌های هواپیمایی اروپایی و آمریکایی پرداخت.

وی در یادداشت خود نوشت:

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که سال گذشته میان ایران و شش قدرت بزرگ منعقد گردید تحریم‌های وضع‌شده بر ضد صنعت هواپیمایی ایران را رفع نمود و شرکت‌های سازنده هواپیما نظیر بوئینگ و ایرباس را قادر ساخت تا به این کشور هواپیما بفروشند. اما واقعیت آن است که رفع تحریم‌ها به معنای تغییر منطق ورای تحریم‌ها نیست.

ایران همچنان بزرگ‌ترین حامی دولتی تروریسم در دنیاست و در گزارش سال 2016 شاخص مبارزه با پولشویی بازل که به‌تازگی منتشر گردیده است در رتبه نخست پولشویی قرار داد. گزارش مذکور به بررسی خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم در 149 کشور دنیا پرداخته است. هواپیماهای تجاری ایران با انتقال سلاح و پرسنل نظامی به سوریه به طور مرتب قوانین بین‌المللی هوانوردی را نقض می‌کنند و فروش هواپیما به ایران موجب می‌شود تا شرکت‌های سازنده هواپیما در معرض خطر همدستی در اینگونه فعالیت‌ها قرار گیرند.

ماهان ایر نقش اصلی را در راستای انجام پروازهای غیرقانونی به دمشق ایفا می‌کند. ایران‌ایر حتی اگر از تحویل هواپیما به شرکت ماهان خودداری کند هیچ تضمینی وجود ندارد که خود شخصاً در انجام پروازها به سوریه مشارکت نکند. با توجه به آنکه تهران همچنان حامی اصلی حکومت سوریه است، دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم می‌توان میان پروازهای ادامه‌دار جهت انتقال سلاح به سوریه و پروازهای تجاری ایران‌ایر یک خط حائل ترسیم نمود.

4- برخی  اخبار تکذیب نشده حکایت از آن می‌کند یکی از شروط مطرح شده توسط وزارت خزانه داری امریکا، پرواز نکردن هواپیماهای خریداری شده به مقصد سوریه و وارد نشدن به فرودگاه دمشق است که صحت این مسئله تسری خودتحریمی به عرصه خطوط هوایی حمایت مقاومت را نیز تایید می کند.

رویترز چند روز قبل در گزارشی نوشت:

Critics in the U.S. Congress argue that Iran could use passenger jets for military purposes such as transporting fighters to battle U.S. troops or allies in Syria or transfer the aircraft to airlines still under U.S. sanctions.

In an interview with Reuters, Akhoundi dismissed the concerns.

«منتقدان در کنگره استدلال می کنند که ایران می تواند از جت های مسافربری برای مقاصد نظامی از جمله فرستادن نیروی نظامی به جنگ با متحدان امریکا و کشورهای دوست در سوریه استفاده کند و یا می تواند این هواپیماها را به شرکت های تحت تحریم امریکا [ماهان ایر] انتقال دهد.

آخوندی در مصاحبه با رویترز این نگرانی ها را رد کرد. او گفت: "ما به هر قراردادی که امضاء می کنیم، متعهدیم."»

این مصاحبه آخوندی با رویترز که تکذیب نشد، یاد آور صحبت های آخوندی در اجلاس کاپا نیز هست که در آنجا به پایبند بودن ایران به قواعد جهانی اشاره شده است؛ قواعدی که یکبار از سوی امریکا و هم پیمانش با همکاری دستگاه دیپلماسی دولت یازدهم در برجام به ایران دیکته شد و در فرآیند خرید هواپیما به اجرا در آمد.