ارزان فروشی آب با صادرات هندوانه

 در میان محصولات کشاورزی صادراتی، هندوانه یکی  از محصولاتی است که باوجود مصرف زیاد آب برای کشت در بیشتر نقاط کشور به صورت دیم (مورد تأیید کارشناسان) و آبی در شهرهای شمالی، لرستان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمان، هرمزگان، شهرستان اقلید (فارس) و... به صورت وسیع کشت می‌شود. در حالی که کارشناسان و فعالان حوزه آب، صادرات هندوانه را به تعبیری «صادرات آب» می‌دانند. طبق آمار گمرک، صادرات این محصول در 4 ماه نخست امسال به 327 هزار تن رسیده؛ رقمی که تنها در یک ماه (تیر) 81 هزار تن رشد کرده است.

 در مجموع این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته 7 درصد افزایش داشته است. با وجود این ارتقای بهره‌وری آب و افزایش بازده محصولات کشاورزی با استفاده از روش‌های نوین کشاورزی از مهم‌ترین رویکردهای دولت یازدهم به حساب می‌آید. همین مسأله موجب فراز و نشیب‌های زیادی در خصوص کشت محصولات آب بر بخصوص هندوانه در کشور شده است.

محدودیت منابع آبی در استان‌هایی نظیر لرستان، کهگیلویه و بویر احمد و خوزستان به حدی حائز اهمیت است که وزیران جهاد کشاورزی و نیرو سال گذشته با کشت و صادرات غیر اصولی هندوانه مخالفت کردند. «محمود حجتی»، وزیر جهاد کشاورزی گفت: «با کشت هندوانه، تولید و صادرات آن به علت محدودیت منابع آبی کشور مخالفم. البته اگر این محصول با شیوه‌های پیشرفته آبیاری کشت شود مقرون به صرفه است. کما اینکه هم‌اکنون در برخی مزارع جنوب کشور از جمله جنوب فارس با این روش هندوانه کاشته می‌شود».«حمید چیت چیان»، وزیر نیرو نیز گفت: «واردات محصولات کشاورزی که تولید آب فراوانی می‌خواهد نسبت به تولید و صادرات آن مقرون به صرفه‌تر است. ».

با وجود اما و اگرهای کشت هندوانه «عباس کشاورز»، معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با فارس ممنوعیت کشت هندوانه را رد کرد و در مورد آخرین وضعیت کشت این محصول در کشور گفت: ممنوعیتی برای کشت هندوانه به دلیل آب‌بر بودن اعلام نکرده‌ایم، اما وزارت جهاد کشاورزی دستورالعملی صادر کرده که اگر کشاورزان طبق آن عمل کنند، با مصرف آب کمتر بازدهی بیشتری در این محصول خواهند داشت. وی در مورد جزئیات این دستورالعمل افزود: به کشاورزان توصیه شده که هندوانه را به صورت نشاء بکارند، زمین‌ها را مالچ‌پاشی کرده و از آبیاری میکرو استفاده کنند. در این صورت با هر مترمکعب آب 5 تا 8 کیلو هندوانه برداشت خواهد شد. این روش در برخی استان‌ها مانند فارس و مناطقی از جیرفت انجام شده و نتیجه داده است.

برخی کارشناسان حوزه آب اما نظر دیگری دارند، «حمیدرضا تشیعی»، معاون نظارت بر بهره‌برداری آبفای کشور پیشتر گفته بود: «هزینه تولید هر لیتر آب در ثانیه ۳۰۰ میلیون تومان و هزینه تأمین، انتقال، تصفیه و توزیع آن نیز ۹۰۰ میلیون تومان است. بر اساس محاسبه صورت گرفته برای تأمین یک لیتر در ثانیه آب زیرزمینی به 10 میلیارد ریال سرمایه‌گذاری نیاز است». طبق محاسبات انجام شده و اعلام کارشناسان و مسئولان، برای تولید هر کیلو هندوانه حداقل ۲۵۰ لیتر آب مصرف می‌شود. در کشور ما آب لیتری یک هزار تومان قیمت دارد بر این اساس تولید یک هندوانه ۱۰کیلویی 2.5 میلیون تومان آب می‌خورد.

«حسن خدنگی»، مدیرکل دفتر محصولات علوفه‌ای و جالیزی وزارت کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» مباحث مطرح شده مبنی بر آب‌بر بودن کشت هندوانه را غیرکارشناسی دانست و گفت: وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌های نوینی برای کشت هندوانه دارد. در برنامه‌ریزی‌های انجام شده این روش‌ها پس از تصویب و ابلاغ برنامه ششم توسعه آغاز می‌شود. ضمن اینکه درحال حاضر نیز عملیات اجرایی آن به صورت غیررسمی آغاز شده است. در نظر داریم سطح زیر کشت را کاهش و عملکرد در واحد سطح را افزایش دهیم. ضمن اینکه برای افزایش عملکرد، استفاده از ارقام پرمحصول در دستور کار قرار دارد. هدف ما کاهش هزینه‌های تولید و افزایش سود اقتصادی برای کشاورزان است.این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی اظهار داشت: اما بر اساس آخرین آمار 4 میلیون تن هندوانه در کل کشور تولید می‌شود که بیشتر آبیاری غرقابی دارد. اما میانگین آب مصرفی در آبیاری میکرو که مورد نظر وزارت جهاد کشاورزی است بیش از ۵۰ درصد کاهش می‌یابد.

لرستان جزو استان‌هایی است که اغلب شهرستان‌های آن در سال‌های گذشته با مشکل کم آبی و خشکسالی مواجه بوده‌اند با وجود این به گفته کارشناسان برخی کشاورزان همچنان بر کشت هندوانه آن هم به روش آبی اصرار دارند. امسال سهمیه لرستان برای کشت هندوانه یک هزار و 500 هکتار بوده، اما بیش از 4 هزار هکتار از اراضی استان زیرکشت این محصول است.

«عبدالرضا بازدار»، رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان در این خصوص اظهار داشت: کشت هندوانه در استان ممنوع نیست بلکه محدود است و بر اساس سهمیه‌ای که وزارتخانه به استان‌ها ابلاغ می‌کند، اراضی کشاورزی زیر کشت محصولات قرار می‌گیرد. وی ادامه داد: با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در پروانه بهره‌برداری زمین‌های کشاورزی نوع کشت قید می‌شود و کشاورزان نیز باید بر همین اساس اقدام کنند. در غیر این صورت تجدید نظر پروانه بهره‌برداری، پلمب چاه‌ها یا معرفی به مراجع قضایی از مصداق‌های برخورد با متخلفان به شمار می‌رود.بازدار افزود: بر اساس سهمیه مشخص شده باید در یک هزار و 500 هکتار، 45 هزار تن هندوانه تولید شود، اما با شرایط کنونی این رقم به بیش از 200 هزار تن رسیده است.

بازدار اظهار داشت: با توجه به اینکه بخش زیادی از اراضی کشاورزی هندوانه در اختیار کشاورزان مهاجر است، مسأله اجاره دادن زمین‌های کشاورزی به بهره‌برداران مهاجر از مشکلات مهم استان به حساب می‌آید. سال گذشته در راستای کاهش سطح کشت هندوانه در بروجرد «طرح اصلاح الگوی کشت» آغاز شد. یک چهارم کشاورزان از طرح استقبال کردند

در حالی که به گفته مسئولان استقبال کشاورزان از طرح‌های جدید کم بوده، اما آنان هم دلایلی دارند: به گفته موسی کشاورز 57 ساله لرستانی برای کاشت هندوانه در یک زمین 4 هکتاری حدود 60 میلیون تومان صرف هزینه موتور، لوله، اتصالات، حمل ونقل، هموار کردن زمین، شخم زمین، خرید کود، نگهبان و کارگر است. با زحمت و مشکلات زیاد از جمله تهیه بذر و... بعد از چند ماه محصول را آماده کرده ایم، اما به دلیل حمایت نکردن مسئولان مجبور شدیم با دلالان برای فروش محصول کیلویی 450 تومان کنار بیاییم.

این کشاورز ادامه داد: جهاد کشاورزی طرح‌های جدید پیشنهاد کرده و ما تمایل به اجرا داریم، اما نمی‌توانیم به این راحتی همه چیز را تغییر دهیم. هر محصول ادوات کشاورزی مخصوص دارد و مسئولان اگر از ما حمایت‌های مالی نکنند مجبور هستیم به کاشت محصولاتی که با روش‌های کشت آن سال‌ها آشنا هستیم و امکانات آن را داریم ادامه دهیم، هر چند که سود هم کم باشد.

روزنامه ایران