بهترین راهکار‌های غلبه بر ترس کودکان
ترس یکی از احساسات طبیعی در کودکان است که در سنین مختلف به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کند. از ترس تاریکی و تنهایی گرفته تا ترس از حیوانات، جدایی از والدین، امتحان یا حتی ترس‌های خیالی مثل هیولاها، همگی بخشی از رشد عاطفی کودک به شمار می‌آیند. اما اگر این ترس‌ها به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند به اضطراب‌های شدید و حتی اختلالات رفتاری در آینده تبدیل شوند. شناخت دلایل ترس و کمک به کودک برای غلبه بر آن، مهارتی مهم برای والدین است.
در ادامه، به موثرترین روش‌ها و راهکار‌ها برای کمک به کودکان جهت غلبه بر ترس‌هایشان اشاره می‌شود.
۱. شناخت ترس‌های طبیعی در سنین مختلف
اولین قدم برای کمک به کودک، درک طبیعی بودن ترس اوست. بسیاری از ترس‌ها در سنین مشخصی بروز پیدا می‌کنند:
نوزادان و کودکان زیر ۲ سال: ترس از صدا‌های بلند، غریبه‌ها، جدایی از والدین.
کودکان ۳ تا ۶ سال: ترس از تاریکی، هیولاها، حیوانات، خواب‌های ترسناک.
کودکان ۷ تا ۱۲ سال: ترس از شکست، ترس از مشکلات اجتماعی، دزد، آسیب‌دیدگی.
نوجوانان: ترس از طرد اجتماعی، آینده، امتحانات، مشکلات خانوادگی.
درک اینکه این ترس‌ها بخشی از رشد کودک هستند، کمک می‌کند والدین با آرامش و صبر بیشتری واکنش نشان دهند.
۲. گوش دادن بدون قضاوت
زمانی که کودک از ترس‌هایش صحبت می‌کند، به او گوش دهید، بدون اینکه او را مسخره کنید یا حرفش را قطع کنید. برای کودک، احساس امنیت در ابراز ترس بسیار مهم است. عباراتی مانند:
«می‌فهمم که ترسیدی.»
«خیلی خوبه که بهم گفتی از چی می‌ترسی.»
«من همیشه کنارت هستم.»
می‌تواند احساس آرامش بیشتری به کودک بدهد.
۳. پرهیز از تحقیر و سرزنش
هرگز نباید ترس کودک را با جملاتی مثل «چقدر ترسویی!» یا «از این چیز مسخره می‌ترسی؟!» تحقیر کرد. این کار باعث می‌شود کودک احساس شرم کند و از بیان احساسات خود بترسد. والدین باید بدانند که ترس هرچقدر هم از نظر آنها بی‌اهمیت باشد، برای کودک واقعی و جدی است.
۴. کمک به بیان احساسات با نقاشی و بازی
بعضی کودکان نمی‌توانند به راحتی از احساساتشان حرف بزنند. در این موارد، روش‌هایی مانند نقاشی، قصه‌گویی و بازی‌های نمایشی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. از کودک بخواهید ترسش را نقاشی کند یا با اسباب‌بازی‌هایش داستانی درباره آن بسازد. این روش‌ها باعث تخلیه احساسات و کاهش اضطراب می‌شوند.
۵. آموزش مهارت‌های آرام‌سازی
کودک باید یاد بگیرد در مواجهه با ترس چگونه خود را آرام کند. تکنیک‌هایی مانند:
نفس عمیق کشیدن
شمردن تا عدد ۱۰
تصور مکان‌های آرام‌بخش مثل جنگل یا ساحل می‌تواند به او در کاهش شدت ترس کمک کند. والدین می‌توانند این تمرین‌ها را همراه کودک انجام دهند تا به تدریج آنها را فرا گیرد.
۶. مواجهه تدریجی با ترس
یکی از موثرترین روش‌ها برای غلبه بر ترس، مواجهه تدریجی است. این روش به کودک کمک می‌کند قدم‌به‌قدم با ترسش رو‌به‌رو شود و به آن عادت کند. به عنوان مثال اگر کودک از تاریکی می‌ترسد، می‌توان ابتدا چراغ کم‌نور را روشن گذاشت، سپس به تدریج میزان نور را کم کرد تا کودک به خوابیدن در تاریکی عادت کند.
در این روش، صبوری و تدریج بسیار مهم است. هرگز کودک را ناگهانی در شرایط ترسناک قرار ندهید.
۷. ایجاد حس کنترل در کودک
ترس معمولاً از احساس ناتوانی و بی‌اختیاری نشأت می‌گیرد. اگر به کودک حس کنترل بدهید، ترسش کمتر می‌شود. به عنوان مثال، اگر از هیولا‌های خیالی می‌ترسد، با او یک اسپری جادویی ضد هیولا درست کنید و اجازه دهید خودش قبل از خواب در اتاق اسپری کند. این بازی‌های ساده حس قدرت را به کودک برمی‌گرداند.
۸. تثبیت برنامه منظم خواب و تغذیه سالم
کودکان در شرایطی که خواب و تغذیه مناسبی دارند، کمتر دچار اضطراب می‌شوند. داشتن یک برنامه منظم خواب، شام سبک و پرهیز از خوراکی‌های محرک مانند شکلات یا نوشابه، به کاهش ترس‌های شبانه و کابوس‌ها کمک زیادی می‌کند.
۹. الگوی مناسبی باشید
کودکان با مشاهده رفتار والدین، شیوه مواجهه با ترس را می‌آموزند. اگر والدین خودشان مدام از مسائل کوچک بترسند یا در مقابل کودک اضطراب شدید نشان دهند، کودک نیز یاد می‌گیرد ترس را بزرگ کند. سعی کنید در مواجهه با مسائل، خونسرد و آرام باشید و کودک را به حفظ آرامش تشویق کنید.
۱۰. در صورت لزوم از مشاور کمک بگیرید
اگر ترس کودک به حدی شدید است که زندگی روزمره‌اش را مختل کرده و با راهکار‌های ساده کاهش نمی‌یابد، حتماً از روان‌شناس کودک کمک بگیرید. گاهی ترس‌ها نشانه اضطراب‌های عمیق‌تر یا تجربیات ناخوشایند پنهان هستند که نیاز به بررسی تخصصی دارند.
سخن پایانی
ترس، بخشی طبیعی از رشد کودکان است و نباید از آن واهمه داشت. وظیفه والدین این است که به کودک کمک کنند ترس‌هایش را بشناسد، درباره آن صحبت کند و به تدریج با آن رو‌به‌رو شود. با همراهی، صبوری، تشویق و آموزش مهارت‌های آرام‌سازی، کودک می‌آموزد که چگونه بر ترس‌های خود غلبه کند و با دنیای اطرافش با اعتمادبه‌نفس بیشتری رو‌به‌رو شود. ترس زمانی مشکل‌ساز می‌شود که کودک با آن تنها بماند؛ پس همیشه حامی و شنونده خوبی برای فرزند خود باشید.
