آیین‌های عزاداری محرم که تجلی‌گاه ارادت مردم کهگیلویه و بویراحمد به مکتب عاشورایی حضرت اباعبدالله حسین (ع) است از گذشته تاکنون با شور و حال وصف ناشدنی همچون دیگر مناطق کشورمان برپا می شود.
مناسک محرم برای سوگ مصیبت های وارد شده بر امام حسین (ع) و یارانش در کهگیلویه و بویراحمدامسال هم همچون سال های گذشته با سیاه‌پوشان به روش‌های گوناگون آغاز شده در این سنت کهن مساجد، حسینیه‌ها، تکایا، کوچه ها و بازارها با پارچه‌ها و پرچم‌های سبز، سرخ و مشکی مزین به نام شهدای واقعه عاشورا تزیین شده است.
امسال همچون سال های گذشته بیش از سه هزار هیات و تشکل مردمی در مناطق روستایی و شهری برنامه های عزاداری ماه محرم در استان ۷۲۶ هزار نفری کهگیلویه و بویراحمد را اجرا می کنند.
محرم دوباره از راه رسیده و اینک نشانه های آغاز این ماه پراندوه و ماتم در هر کوی و برزن استان با نوحه های جانسوز به زبان رسمی فارسی و لهجه لری هویدا شده است.
اینجا سوگواری های محرم در آیین هایی چون شروه خوانی، تعزیه خوانی و حلقه های سینه زنی کهگیلویه و بویراحمد ها در شب های دهه نخست محرم به اوج خود میرسد.
در این استان سوگواری های محرم در محافلی مانند شروه خوانی و گهواره علی اصغر (ع) نمایان می شود جایی که بانوان با پوشیدن لباس سیاه و سرایش شعرهایی به زبان محلی آنچنان سوزناک گریه و زاری می کنند که گویی واقعه عاشورا همین روزها در حال وقوع است.
غبارروبی مساجد و حسینیه‌ها، آماده کردن و شستن دیگ‌های بزرگ برای پخت غذای نذری، خریدن و آماده کردن لباس‌های مشکی، نوشتن جملات و نوشته‌هایی مربوط به عاشورا و امام حسین (ع) بر روی خودروها و برپا کردن پرچم‌های سیاه و سبز بر سر در خانه‌ها از جمله کارهایی است که مردم این استان در استقبال از ماه محرم انجام می دهند.
پرچم عزای حسینی بر گنبد حرم خواهر خورشید در گچساران برافراشته شد
مدیرکل اوقاف و امورخیریه کهگیلویه و بویراحمد گفت :پرچم عزای حسینی بر گنبد حرم حضرت بی بی حکیمه (س) خواهر خورشید هشتم امام رضا (ع) در گچساران به عنوان شاخص ترین مکان مذهبی با حضور عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت برافراشته شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید عباس نصیرالاسلامی افزود:صحن و سرای حرم بی بی حکیمه (س) با نصب پارچه و کتیبه‌های مشکی بر دیوارهایش رنگ و بوی محرم و سوگواری به خود گرفته است.
حضرت بی بی حکیمه (س) دختر باب‌الحوائج امام موسی کاظم (ع) و خواهر پیشوای هشتم شیعیان، امام رضا (ع) است.
آستان مقدسه حضرت بی بی حکیمه (س) خواهر امام رضا (ع) چون مرواریدی در دل کوهستان های زاگرس جنوبی و در نزدیکی خلیج نیلگون همیشه فارس ماه محرم میزبان عزاداران زیادی از مجاوران و مهمانان است .
مدیرکل اوقاف و امورخیریه کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد:همچنین اهتزار پرچم عزای حسینی و سیاه پوش شدن صحن و سرای دیگر بقاع متبرکه استان انجام شده است.
حجت‌الاسلام سید عباس نصیرالاسلامی افزود: برنامه‌های دهه نخست محرم امسال نظیر عزاداری های سیداالشهدا (ع) در قالب سینه زنی و روضه خوانی در بقاع متبرکه کهگیلویه و بویراحمد انجام می شود.
برگزاری آئین های سخنرانی و عزاداری ، برپایی تجمع بزرگ لبیک یا حسین (ع) ، ویژه برنامه شیرخوارگان حسینی، برگزاری برنامه احلی من العسل (همایش نوجوانان حسینی) با همکاری اداره های آموزش و پرورش، ویژه برنامه‌های روز تاسوعا و عاشورای حسینی و شام غریبان از آیین های پیش بینی شده شب های محرم درکهگیلویه و بویراحمد است.
نگاهی به آیین های سنتی محرم در کهگیلویه و بویراحمد
قیمی ترین آیین های عزاداری حسینی در کهگیلویه و بویراحمدسینه زنی سنتی است که در بسیاری از هیات ها همچنان به سبک و سیاق قدیم ادامه دارد جایی که مردان به شکل دایره ای سینه می زنند.
در این آیین ها مردان کمر همدیگر را می گیرند و دور علم و نوحه خوان می چرخند و با مداح هم نوایی می کنند، زنان حاضر در محافل سینه زنی های سنتی این استان که در فاصله چند متری مردان نشسته اند، با شنیدن نوحه ها به یاد شهیدان دشت نینوا گریه و زاری می کنند.
گهواره حضرت علی اصغر (ع)
گهواره حضرت علی اصغر(ع) (به گویش محلی تهته) از دیگر آیین های سنتی محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که در رثای طفل ۶ ماهه شهید دشت کربلا رواج دارد.
در این آیین زنان به‌صورت دایره‌ای دور گهواره می‌نشینند و برای حضرت علی‌اصغر(ع) و شهیدان کم سن و سال عاشورا نوحه (شروه) به گویش لری خوانده و سوگواری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه بر گهواره از طلب حاجت می‌کنند.
بانوان در روز عاشورا به شکل کاروانی یا تکی گهواره حضرت علی اصغر(ع) را بر روی سر خود می گذارند و آن را با کاروان دلسوختگان حسینی تا گلزار شهدای مناطق مختلف استان حمل می کنند.
شروه خوانی
شروه خوانی بانوان کهگیلویه و بویراحمد که بیشتر در مناطق روستایی برگزار می شود یکی از سوزناک ترین آئین های زنان این دیار در رثای مظلومیت امام حسین (ع) و یاران با وفای آن حضرت است.
شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و بیان کارهای شایسته اوست، این نوع موسیقی آوازی با لحنی اندوه بار و سوز درونی ازسوی زنان و دختران به گویش‌های مختلف بصورت تک خوان اجرا می‌شود.
در این آئین زنان و دختران ایلی و عشایری با بستن کمربندها و شال بندهای سیاه اطراف زن نوحه خوان حلقه می‌زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا سوگواری می‌کنند.
سینه زنی زنان
در آیین های سینه زنی زنان که در برخی از روستاهای کهگیلویه و بویراحمد مرسوم است بانوان حلقه بزرگی ایجاد می کنند و یکی از زنان سالخورده وسط این حلقه گوشه های چادرش را بالا و پایین می برد و دیگر بانوان با وی هماهنگ می شوند، این آیین را در زبان لری «هوی هوی » هم می گویند.
در این آیین بانوان لباس های تیره عمدتا با رنگهای سرد می پوشند و چادرهایشان را به نشانه عزا برای عزیران به صورت ضربدری دور گردن می بندند و گوشه آن را مثل زنجیر بالا و پایین می برند.
این مدل چادربستن در استان کهگیلویه و بویراحمد مختص مادران تازه داغدار است و وقتی پیر و جوان اینگونه چادرشان را می بندند بدان معناست که داغ حسین(ع) تازه است.
در این آیین زنان چنان از ته دل شیون می کنند و شروه می خوانند که قلب هر انسان آزاده ای را به درد می آورد و گویا فرزند جوان خود را از دست داده اند.
کتل بندی
کـُتل بندی و سیاهپوش کردن نیز از دیگر شیوه‌های سنتی و آیین‌های عزاداری در ایام حزن انگیز محرم بویژه در شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی در این خطه از ایران اسلامی است که در بسیاری از نقاط غبار فراموشی گرفته است.
در این آئین اسبی را به‌عنوان اسب امام حسین (ع) زین و تزئین کرده و بین هیات ها می‌گردانند، نوحه‌خوانان نوحه می‌خوانند و گاهی تعزیه واقعه کربلا را به تمثیل اجرا می‌کنند و زن‌ها نیز با دیدن این نمایش‌ها به رسم‌های محلی شیون می‌کنند که این آیین به «کتل» مشهور است.
تعزیه خوانی
حماسی ترین آیین های عزاداری عبدالله حسین(ع) کهگیلویه و بویراحمدی ها در آیین های تعزیه جایی که بخش هایی از ظلم و ستم روا داشته شده به اهل بیت امام سوم شیعیان و یارانش بازخوانی می شود جلوه گری می کند.
آیین تعزیه خوانی سنتی نیز یکی از آئین های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که به‌طور معمول از سال ۱۲۸۷ در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایر نشین این خطه اجرا می‌شود.
مقتل خوانی و تعزیه خوانی در حقیقت شرح حال تاسوعا و عاشورای سال ۶۱ هجری در دشت نینوا و ذکر مصیبت‌های اهل بیت پیامبر (ص) در کربلا است.
این نوع ذکر مصیبت به‌صورت نوحه برای مردم بیان می‌شود و سوگواران برای آنچه بر امام حسین (ع) و یارانش گذشته به سوگواری و سینه زنی می‌پردازند.
