مسعود درخشان کارشناس ارشد انرژی با بیان اینکه قراردادهای بلندمدت با شرکت‌های نفتی خارجی یکی از مهمترین مسائل بعد از انقلاب اسلامی است، گفت: تقریباً یک سال است که از تصویب نخستین صورت قرارداد در هیأت وزیران گذشته است و در این مدت اتفاقات مهمی رخ داده است.
وی ادامه داد: از یک بعد، این رویدادها افتخارآمیز هستند، چرا که برای اولین بار در تاریخ سیاسی نفت کشور کلیات یک قرارداد نفتی یک سال به بحث گذاشته شده است که در تاریخ صد ساله نفت ما بی‌سابقه بوده و این از افتخارات جمهوری اسلامی ایران است، چنان که منتقدین، آزادانه و با حفظ احترام متقابل و متولی قراردادها هم با آرامش و حفظ اخلاق اسلامی وارد بحث شدند.
درخشان با تأکید بر اینکه این سابقه خوبی برای آیندگان به جا خواهد گذاشت، گفت: در هیچ کشور در حال توسعه نفتی و حتی هیچ کشور پیشرفته‌ای چنین سابقه‌ای نداریم و نکته مهمتر این است که این مدل قراردادی سه بار به تصویب هیأت وزیران رسیده است. یعنی هیأت وزیران آماده بودند آنچه را تصویب کردند دوباره به بحث بگذارند که اتفاق پسندیده و قابل تقدیری است.
این استاد برجسته اقتصاد انرژی اضافه کرد: منتقدین هم گروه‌های مختلفی بودند و نوعاً سامان‌یافته نبودند که اینجا نقش رسانه‌ها پررنگ شد و نشان داد رسانه‌ها به چه درجه‌ای از بلوغ رسیده‌اند که می‌توانند نقش واقعی خود را در جامعه ایفا کنند.
وی افزود: بعد از رونمایی مدل قراردادی در کنفرانس تهران، طیف‌های مختلفی از منتقدان درباره آن بحث کردند و در ادامه دولت متولی شد و یکی از افراد صاحب‌نظر و دلسوز را برگزید تا منتقدین با حضور متولیان قراردادها در طول سه هفته بحث کنند که این بحث یک جمع‌بندی پیدا کرد که به جمع‌بندی 15 ماده‌ای معروف است.
درخشان گفت: منتقدان از دیدگاه های مختلفی آمده بودند و طبعاً جمع‌بندی کار مشکل بود که انجام شد و البته خیلی‌ها هم می‌گویند دیدگاه‌های ما در جمع‌بندی منعکس نیست و ما جمع‌بندی متفاوتی داریم.
* معیارهای مقام معظم رهبری انعقاد قراردادهای نفتی
وی با بیان اینکه حتی مقام معظم رهبری هم تذکرات مهمی در این باره داده‌اند، گفت: آن 15 بند را وزارت نفت دید و پاسخی تهیه کرد که پاسخ وزارت نفت به آن 15 بند تبدیل به یک گزارش شد و درباره آن آقای وزیر و دیگران بحث کردند و صورت نهایی به تصویب رسید که الان در هیأت تطبیق قوانین است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: این نشان‌دهنده فضای بحث در کشور است که با اخلاق اسلامی کارها به خوبی جلو می‌رود.
وی ادامه داد: مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان و در حاشیه نامه آقای رئیس‌جمهور، به یک نکته کلیدی اشاره کردند و در فاصله چند روز درباره قراردادها معیار ارائه دادند؛ ایشان در جایی فرموده‌اند که اینجانب به خاطر منافع و مصالح کلان کشور این توصیه‌ها را مطرح می‌کنم که نکته مهمی است. ایشان ادامه دادند که همه نهادهای قانونی وظایف خود را مجدانه انجام دهند و نکاتی که کارشناسان مطرح کرده‌اند مدنظر قرار گیرد.
وی افزود: ایشان در دیدار با دانشجویان هم فرموده‌اند تا وقتی اصلاحات انجام نشده است و با منافع کشور سازگار نشود، این کار انجام نخواهد شد.
درخشان تأکید کرد: ایشان معیارهای جدیدی ارائه داده‌اند، یعنی ایشان هم به بندهای قرارداد و بررسی یک به یک آنها توجه داشته‌اند و همچنین علاوه بر آن، ارزیابی قراردادها با معیار مهم دیگری یعنی منافع کلان کشور را مدنظر قرار داده‌اند.
*تطیبق قرادادهای نفتی با منافع کلان کشور در وزارت نفت و دیگر نهادهای پژوهشی
وی با بیان اینکه این معیار قبلاً چندان مورد توجه کارشناسان نبوده است، گفت: از این روست که اخیراً پیشنهاد کرده‌اند که وزارت نفت یا مجمع تشخیص مصلحت یا دیگر نهادهایی که مصالح و منافع کلان کشور را مدنظر دارند، وارد این حوزه شوند.
این کارشناس اقتصاد انرژی تأکید کرد: وقتی معیار ما بررسی منافع و مصالح کلان نظام است، باید ملاحظات مهمتری از ساختار حسابداری قرارداد یا میزان دریافت شرکت خارجی و حل و فصل اختلافات فنی داشته باشیم.
وی ادامه داد: من البته با طرح این مباحث کاملاً موافقم، اما فرمایش رهبری فراتر از این موارد است و باید تأکید کنم که البته توجه به جزئیات، بسیار مهم است و رهبر انقلاب فرموده‌اند نکات کارشناسان نفتی به دقت بررسی شود.
وی با اشاره به بحث درباره قراردادهای نفتی آمریکا گفت: میادین نفتی آمریکا متعلق به بخش خصوصی است، اما قراردادهای آنها 200 یا 250 صفحه دارد و چنان وارد جزئیات می‌شوند که طرف سرمایه‌گذار نتواند سوءاستفاده کند و همه چیز بادقت‌های کارشناسی بحث میشود.
درخشان تصریح کرد: بدون اجرای فرمان مقام معظم رهبری، این مسئله به صورت ناقص رها خواهد شد.
* چند سؤال مهم درباره مواضع منتقدان الگوی جدید قراردادهای نفتی
وی در ادامه با اشاره به طرح چند سؤال درباره قراردادهای سرمایه‌گذاری نفتی خارجی گفت: آقای وزیر گفته‌اند منتقدان قراردادها دو دسته‌اند،یک دسته کسانی هستند که مخالف سرمایه‌گذاری خارجی در کشور هستند و ما با آنها کاری نداریم و تنها با کسانی بحث می‌کنیم که درباره نوع سرمایه‌گذاری خارجی بحث دارند.
عضو هیأت علمی دانشکده علامه طباطبایی ادامه داد: خیلی‌ها به من گفتند شما مخالف سرمایه‌گذاری خارجی هستید، اما من اعلام می‌کنم که اینطور نیست و اتفاقاً با نظر آقای وزیر موافقم که با کسانی کلاً مخالف سرمایه‌گذاری خارجی هستند، نمی‌شود وارد چنین مباحثی شد.
وی با طرح این پرسش که آیا ما با ورود سرمایه به کشور مخالفیم؟ گفت: بعضی گفته‌اند دکتر درخشان چرا مخالف ورود سرمایه به کشور است و پاسخ ما این است که خیر، ما مخالف ورود سرمایه خارجی به کشور نیستیم؛ می‌پرسند که آیا ما با افزایش تولید و درآمدهای نفتی مخالفیم؟ پاسخ این است که خیر، سؤال سوم این است که آیا ما با دسترسی به دانش فنی بالا و فناوری مدرن و به روز که منجر به ازدیاد برداشت و برداشت بهینه میشود مخالفیم؟ پاسخ این است که خیر؛ می‌گویند اصلاً هدف حضور شرکت‌های خارجی همین است که ما سرمایه‌گذاری خارجی داشته باشیم و تولید نفت ما افزایش یابد و به دانش فنی و فناوری مدرن دسترسی پیدا کنیم.
درخشان تصریح کرد: من پیش از این نوشته‌ام که از زمان دارسی تا الان هیچ فناوری در چارچوب هیچ قرارداد نفتی به ایران منتقل نشده است و این را اثبات کرده‌ایم، اما اگر آقایان مخالفند، می‌توانند به روش دیگری این را اثبات کنند و بگویند فلان فناوری طی فلان قرارداد به ایران منتقل شده است.
وی ادامه داد: می‌گویند در IPC ما این مشکل را حل کردیم و شرکت نفتی ایرانی در کنار شرکت خارجی قرار می‌گیرد و از او یاد می‌گیرد که درباره آن هم صحبت کردم.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: سؤال می‌کنند که آیا ایران اصلاً نباید به اقتصاد جهانی بپیوندد و همیشه باید در انزوا باشیم؟ در صورتی که در ارتباطات می‌توانیم بازار فروش و دسترسی به فناوری به دست بیاوریم؛ می‌گوییم این کار خوبی است؛ می‌گویند شرکت‌های نفتی خارجی ابزار تحقق این هدف هستند و چرا با حضور آنها مخالفت می‌کنیم؟
وی افزود: به ما می‌گویند اگر قرار است یک فاز پارس جنوبی را به تولید برسانیم و شرکت خارجی یک میلیارد گرفته و این کار را به موقع انجام داده است و به شرکت ایرانی مثلاً 2.7 میلیارد داده‌ایم و هنوز فاز را تکمیل نکرده است، به نظر شما باید به کدامیک پروژه بدهیم؟ دانش اقتصاد چه می‌گوید؟
درخشان گفت: سوال بعدی این است که اگر بخواهیم در آینده تحریم نشویم، آیا یکی از درس‌های تحریم‌های اخیر این نیست که تولید نفت را بالا ببریم؟ چنان که اگر تولید نفت ما در سطح عربستان بود به فکر کسی می‌رسید که ما را تحریم کند؟ ما هم می‌گوییم نه، خیلی مشکل است، می‌گویند 4 میلیون بشکه را خودمان می‌توانیم تولید کنیم اما برای رسیدن به تولید 7 میلیون بشکه در روز ناگزیر هستیم از خارجی‌ها استفاده کنیم و شما چرا مخالفت می‌کنید؟
وی ادامه داد: آخرین سؤال این است که می‌گویند ما 140 سال است از زمان رویترز قرارداد نفتی داریم، آیا نباید از آن درس بگیریم؟ می‌پرسند می‌خواهید با خارجی‌ها کار کنید یا نه؟ می‌گوییم چرا می‌خواهیم؛ می‌گویند ابزار کار کردن با خارجی‌ها قراردادهای نفتی است و بعد از انقلاب روی بیع متقابل کار کردیم که با قانون اساسی سازگاری داریم و بیع متقابل 20 سال تجربه شد؛ آیا نباید اشکالات و ضعف‌های آن برطرف شود و درس بگیریم؟ می‌گویند این IPC همان بیع متقابل است و شما می‌خواهید چرخ را از نو اختراع کنید، اصلاً اسم IPC را نیاورید بگویید قرارداد بیع متقابل پیشرفته؛ چرا با آن مخالفت می‌کنید؟
ادامه دارد...
