اغلب زنان و مردان پس از رسیدن به بلوغ جسمانی و عقلانی، به ازدواج و تشکیل زندگی مشترک تمایل پیدا می کنند؛ سپس با شرکت در جلسات مشاوره و قرارهای آشنایی در چهارچوب شرعی، همسر قانونی خود را بر می گزینند. علارغم آشنایی که پیش از عقد بین طرفین به وجود می آید، تمام ازدواج ها ثمربخش واقع نمی شود؛ متاسفانه درصد قابل توجهی از پرونده های حقوقی موجود در دستگاه قضایی، با مضمون طلاق می باشد.
به دلیل احتمال بروز اختلافات، بهتر است که بانوان از حقوق خود در شرایط متفاوت آگاه باشند؛ در مقاله «حقوق زنان در طلاق؛ از مهریه تا حضانت فرزندان» به پرتکرارترین پرسش ها پاسخ داده می شود. البته حضور یک وکیل و مشورت با وی در این مسیر نیز می تواند بسیار کمک کننده باشد؛ از همین رو برای مشاهده لیست بهترین وکیل کرج و سایر شهرها کلیک کنید.
حقوق زنان در طلاق و ازدواج
بخشی از حقوق بانوان که امکان مطالبه آن طی فرآیند طلاق وجود دارد، ضمن ازدواج به وجود می آید؛ از مهمترین این موارد می توان به حق مهریه و نفقه اشاره کرد.
حق مهریه زوجیه
در ماده 1082 قانون مدنی، مالک مهریه مشخص شده است:
«به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.»
منظور قانونگذار از عقد در ماده فوق، هم ازدواج دائم و هم موقت می باشد؛ زن بدون ایجاد شدن مسئولیتی نسبت به مرد و به صورت بلاعوض، پس از نکاح مالک مهریه می شود. ماهیت، میزان و نوع مهریه هنگام تنظیم سند مهریه مشخص خواهد شد:
الف) ماهیت: بر اساس ماده 1078 قانون مدنی، محدوده اموالی که می تواند تحت عنوان مهریه از شوهر به زن واگذار شود، مشخص شده است:
«هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.»
بنابراین هر مال منقول و نامنقولی (غیر قابل نقل و انتقال فیزیکی) که ارزش مادی داشته باشد، می تواند به عنوان مهریه واگذار شود. قانونگذار در ادامه این ماده اضافه می کند:
«اگر در نکاح دائم، مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از عقد مهر را بتراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آن ها نزدیکی واقع شود، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.»
درنتیجه حین ازدواج رسمی، امکان مشخص کردن مهریه پس از عقد نیز وجود دارد؛ اگر زوج و زوجه پیش از تعیین مهریه هرگونه نزدیکی داشته باشند، مهر المثل به زن تعلق می گیرد، یعنی مهریه ای مصادف با زنان هم شان وی.
امکان تعیین مهریه پس از ازدواج غیر رسمی وجود ندارد؛ در ماده 10786 قانون مدنی، شرایط اعتبار صیغه نامه معرفی شده است:
«مدت نکاح منقطع و مهريه باید کاملا تعیین شود.»
ب) میزان: هیچ محدودیتی در میزان مهریه وجود ندارد، لیکن هنگام مطالبه، تنها تحت شرایطی امکان مطالبه تمام و کمال مهریه به وجود می آید؛ ماده 22 قانون حمایت از خانواده، بدین نکته اشاره می کند:
«هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد ، وصول آن مشمول مقررات ماده (2) قانون اجرای محکومیت های مالی است.»
طبق ماده مذکور، پرداخت مهریه به مبلغ معادل 110 سکه تمام بهار آزادی اجباری بوده و مبالغ بیش از آن، با در نظر گرفتن توانایی مالی شوهر قابل مطالبه است.
ج) نوع: مالکیت مهریه در دو نوع به زوجه انتقال پیدا می کند:
1. عندالمطالبه: اگر درآمد و دارایی های شوهر در امر مطالبه مهریه در نظر گرفته نشود، از نوع عندالمطالبه است؛ بنابراین امکان اعمال پیگرد قانونی مانند توقیف اموال مرد و ممنوعیت خروج از کشور وجود دارد.
2. عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، استطاعت مالی شوهر توسط استعلام مراجع قضایی مشخص می شود؛ بنابراین امکان برائت شوهر از پرداخت آن وجود دارد.
شرایط مطالبه مهریه
زن می تواند از لحظه تعهد به عقدنامه با ثبت دادخواست مربوطه، اقدام به مطالبه مهریه کند؛ یعنی حین زندگی مشترک، حین طلاق و پس از آن! پس از فوت زن، بازماندگان وی می توانند مهریه را از شوهر مطالبه کنند؛ اگر زوج در قید حیات نباشد، زوجه یا وارثان وی می توانند دادخواست مطالبه مهریه را علیه بازماندگان مرد تنظیم و ثبت کنند.
نوع طلاق نیز بر شرایط مطالبه مهریه موثر می باشد:
- در طلاق توافقی اینکه مهریه یا بخشی از آن مطالبه شود یا نشود، بر اساس توافق طرفین است.
- در طلاق از طرف زوج یا زوجه، تمام مهریه براساس حدود قانونی به زوجه پرداخت می شود.
حق نفقه زوجه
نفقه تنها ضمن ازدواج دائم به زن واگذار می شود؛ البته طبق توافق زوجین، امکان مطالبه آن در عقد موقت نیز وجود دارد. ماده 1107 قانون مدنی حدود نفقه زوجه را مشخص می کند:
«همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل خانه، پوشاک، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»
میزان مشخصی برای نفقه وجود ندارد، این مبلغ متناسب با شان و حدود مخارج زوجه برآورد می شود.
شرایط مطالبه نفقه
نفقه تنها در طول زندگی مشترک و در ازای تمکن خاص (رابطه زناشویی) و عام (فرمانبرداری) از شوهر، قابل مطالبه است؛ البته اگر زوجه بتواند هنگام طلاق عدم پرداخت نفقه را ثابت کند، این مبلغ توسط کارشناسان محاسبه می شود و شوهر ملزوم به پرداخت آن می باشد.
حق حضانت فرزندان
بر اساس قانون کشور، اولویت حضانت فرزندان دختر و پسر تا سن هفت سالگی با مادر و پس از آن، با پدر می باشد؛ اگر والد واجد شرایط نباشد یا تمایلی نداشته باشد، مادر همچنان می تواند حاضن بماند. البته نوع طلاق بر حضانت فرزندان موثر است:
در طلاق از طرف شوهر، دارنده حضانت بر اساس قانون فوق مشخص خواهد شد.
در طلاق از طرف زوجه:
1. با حق طلاق، اولویت حضانت طبق قانون مذکور آشکار می شود.
2. با اثبات شرایط عسر و حرج، حضانت معمولا با مادر است، چراکه دلیل طلاق، عدم صلاحیت شوهر برای تداوم زندگی مشترک است.
3. با اثبات نقض شروط دوازده گانه ضمن ازدواج، مالک حق حضانت، متناسب با سن کودک مشخص می شود.
نکته: در طلاق توافقی، محل زندگی فرزندان با توافق والدین انتخاب خواهد شد.
سایر حقوق زن در طلاق
- حق مطالبه اجرت المثل: شوهر موظف است در ازای خدمات زن در ایام زوجیت (جدای از مسئولیت ها و بدون قصد تبرع)، مبلغی بپردازد؛ این مبلغ که توسط دادگاه تعیین می شود را می توان هنگام طلاق مطالبه کرد.
- حق استرداد جهیزیه: تامین وسایل منزل وظیفه شوهر است و جهیزیه مانند هدیه ای از طرف خانواده عروس می باشد؛ پس باید هنگام طلاق به زن بازگردانده شود.
- حق مالکیت نصف اموال: اگر شوهر دادخواست طلاق را ثبت کند، ولی دلیل محکمه پسندی برای آن نداشته باشد (با حق طلاق) زوجه می تواند نیمی از دارایی هایی که شوهر پس از ازدواج بدست آورده است را تصاحب کند؛ امکان مطالبه اموال مذکور، در صورت تعهد زوجین به شروط دوازده گانه ضمن ازدواج نیز وجود دارد.
کلام آخر
از جمله حقوق زن در طلاق، مطالبه مهریه می باشد که میزان و نوع آن از پیش تعیین شده است؛ نفقه تنها ضمن ازدواج دائم، شامل حال زوجه می شود، البته مطالبه آن هنگام طلاق، زمانی محقق خواهد شد که عدم پرداخت آن طی زندگی مشترک در دادگاه قابل اثبات باشد. اگر به دنبال وکیل نیز می گردید، در سایت دادخواه وکالت بهترین وکلا به شما معرفی می شوند تا بتوانید بهترین وکیل را برای رسیدگی به پرونده خود انتخاب کنید.
