اواسط مرداد سال جاری بود که بازار شکر دچار نوسانات قیمتی شد و شاهد آن بودیم که این کالای اساسی تا حدودی کمیاب و حتی نایاب شد. همین کمیاب و نایاب شدن شکر باعث تغییرات در قیمت و میزان عرضه آن شد. کافی است به یکی از بنکداران سطح شهر مراجعه کنید تا اعلامیه های «شکر نداریم» آنها را ببینید. اگر شکری هم در یک بنگاه یافت شود، با قیمت هایی ارائه می‌شود که با شنیدن آن‌هاج و واج می‌مانید. البته برخی توزیع نشدن شکر دولتی را علت گرانی شکر می‌دانند و برخی دیگر وجود دلالان، واسطه گران و محتکران را دلیل این گرانی قلمداد می کنند.
این در حالی است که ایران از جمله کشورهایی است که حجم زیادی از شکر را در داخل خود تولید می‌کند. حتی به گفته مسئولان بلند مرتبه وزات جهاد کشاورزی بیش از 75درصد شکر ایرانیان در داخل کشور تولید می‌شود. بر اساس گزارش سازمان کشاورزی آمریکا تولیدات ایران در سال 2016یک میلیون و 350هزار تن برآورد شده که بر اساس این پیش‌بینی انتظار می‌رود مصرف شکر از 2050تن به 2675میلیون تن در سال جاری برسد که بیش از یک میلیون تن آن از طریق واردات برآورد می‌شود.
آمارها نشان می‌دهد ایران از نظر تامین شکر مصرفی جامعه مشکلی ندارد، اما سوالی که همواره پیش می‌آید، این است که چرا قیمت این محصول استراتژیک همواره در نوسان است؟ قند و شکر از جمله پر‌نوسان ترین محصولات بورس کشور طی دو سال اخیر بوده‌اند و با کاهش تورم در کالاهای مصرفی از دو سال قبل شرکت های این صنعت که اغلب اهرم های مالی و عملیاتی قدرتمندی در ساختار مالی خود دارند، مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند. باید توجه داشت که گرانی شکر فقط مربوط به این محصول نیست، بلکه بسیاری از صنایع را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. به طور کلی، مصرف‌کنندگان اصلی قند و شکر در کشور خانوارها، کارخانه‌های شیرینی، کیک و شکلات‌سازی، کارخانه‌های نوشابه‌سازی و نوشیدنی‌ها، کارخانه‌های داروسازی، صنوف شیرینی‌پزی و مصارف دام و طیور هستند که مهم‌ترین آنها را خانوارها و کارخانه‌ها تشکیل می‌دهند. بنابراین اگر شکر گران شود بسیاری از صنایع هم خود به خود دگرگون می‌شوند. این در حالی است که ایران یکی از پرمصرف‌ترین‌های شکر در جهان محسوب می‌شود. در این زمینه سرانه مصرف ایرانیان دو برابر بیشتر از استاندارد بین‌المللی برآورد می شود.
احتکار موجب دگرگونی بازار شکر
اگرچه در سال گذشته 5/1 تن شکر تولید و رکورد در این بازار شکسته شد، اما از هم گسیختگی بازار این کالا و افزایش بیش از هزار تومانی قیمت آن در دو ماه گذشته و به طور کلی تمام تابستان، نشان می‌دهد همچنان بازار ملتهب است. به نظر می‌رسد این التهاب مصنوعی است و عده ای می‌خواهند با این اقدام از طرفی قیمت ها را افزایش دهند و از طرفی دیگر مجوز واردات بیشتر شکر را از وزارت جهاد کشاورزی دریافت کنند.
احتکار بهترین و به صرفه‌ترین کاری است که دلالان و واسطه گران انتخاب کرده اند. گفته شده احتکار شکر در انبارها یکی از عوامل اصلی این نابسامانی‌هاست که به گفته دبیر انجمن تصفیه کنندگان شکر این ادعا نادرست است. غلامحسین بهمنی با اشاره به اینکه کمبود عرضه در برابر تقاضا نوسانات اخیر بازار را رقم زده، اظهار داشت: واردات و عرضه شکر در بورس از سوی بازرگانی دولتی و انجمن قند و شکر انجام می شود و از آنجا که واردات دست بخش خصوصی نیست، احتکار شکر منتفی است. سوالی که مطرح می‌شود این است که اگر احتکار نیست پس چرا در بازار قند و شکر فروخته نمی‌شود؟ چرا شهروندان برای خرید شکر از هر مغازه ای دست خالی بازمی‌گردند؟ کافی است از مردم بپرسید در چند ماه اخیر توانسته اند قند و شکر خود را از بنکداران خریداری کنند یا خیر؟ بررسی های میدانی نشان می‌دهد برخی بنکداران حتی چند کیلو قند و شکر را هم به مشتری نمیفروشند. به جز احتکار چه دلیل دیگری می‌توان برای گرانی عنوان کرد؟
6میلیارد دلار شکر در کمتر از 10سال وارد شده است
یکی دیگر از عواملی که بازار شکر را به مرز نابودی کشانده است، واردات بی‌رویه این محصول استراتژیک است. آمارها نشان می‌دهد در حالی که تعرفه واردات شکر سفید و شکر خام در نیمه نخست سال 1384به ترتیب 150و 130درصد بوده، از آبان تا بهمن همان سال به 50و 30درصد رسیده است. این روند نزولی در ماه های بعد هم ادامه داشته است، به طوری که از بهمن سال 84تا فروردین سال 85به 20و پنج درصد و از فروردین 85تا آذر 86به 10و چهار درصد کاهش داشته است که کمترین تعرفه واردات در تاریخ قند و شکر ایران بوده است. این در حالی است که در همین سه سال 4404تن شکر وارد ایران شده است.
البته باید توجه داشت که در سال های ابتدایی دهه 80واردات به صورت دولتی انجام می‌شده، اما از سال 84به بعد سهم واردات شکر در بخش دولتی کاهش چشمگیری داشته است. واردات شکر در سال 85به بالاترین میزان خود یعنی 2527هزار تن رسید که با توجه به میزان تولید داخلی 1258هزار تن در سال مورد نظر میزان شکر وارد شده بیشتر از میزان مورد نیاز وارداتی بوده است. البته واردات شکر در سال 91حدود 1680هزار تن بوده که پس از سال های 85و 89بیشترین میزان واردات در سال های اخیر بوده است. این در حالی است که تعرفه واردات بسیار بالای شیرینی شکلات باعث شده تا قاچاق این محصولات به حد بسیار زیادی افزایش داشته باشد.
دبیر انجمن تولیدکنندگان بیسکوییت، شیرینی و شکلات میگوید: تعرفه واردات شیرینی و شکلات بین 40تا 70درصد است و این یکی از خواسته‌های ما از دولت است که شیرینی و شکلات قاچاق حداقل از فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای تحت نظارت دولت جمع‌آوری شود. بنابراین این موضوعات نشان می‌دهد که تعرفه کالاها نیز به سود و منفعت عده ای وابسته به قدرت تعیین می‌شود.
افرادی که هر زمان بخواهند تعرفه ها را به پایین ترین میزان و حتی صفر می‌رسانند تا سود های میلیارد دلاری دریافت کنند، اما تعرفه برخی کالاها را به قدری بالا می‌برند که قاچاق آن محصول، بازار را دگرگون کند. این مساله نشانگر آن است که عده ای از التهاب بازار پول به جیب می‌زنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای سال 84تا پایان سال 93بیش از شش میلیارد دلار شکر وارد ایران شده است که رقمی قابل توجه است. این میزان ارز برای واردات 8/13514 هزار تن شکر سفید و خام از کشور خارج شده است. از طرفی ما شاهد آن هستیم که تولید داخلی میزان قابل توجهی از مصارف ایرانیان و همچنین صنایع مرتبط را تامین می‌کند و دیگر نیازی به واردات نیست.
میزان واردات در حد بسیار پایینی به بازار لطمه نمی‌زند، اما حجم وارداتی که در بالا بررسی کردیم نشان می‌دهد این میزان برای تامین قند و شکر کشور نبوده و تنها برای نفع شخصی شخص یا اشخاصی بوده است. از طرفی دیگر باید به این موضوع توجه داشت که با توجه به تولید داخلی و واردات بی رویه ای که داریم چرا باز هم محصول شکر در بازار موجود نیست؟ با وجود آنکه وزارت جهاد کشاورزی عنوان می‌کند که بازار شکر متعادل است، پس چرا شکر در بازار نایاب است و اگر هم یافت شود با قیمتی بسیار بالا فروخته می‌شود؟
منبع: آرمان امروز
