گزارشی از دستاورد منحصربه فرد سپاه در خلیج فارس/ عملیات در بُرد 10هزار کیلومتری

حضور در دریاها و صیانت از مرزهای آبی کشور سابقه‌ای طولانی دارد و به همین دلیل است که در راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران به عنوان عاملی تعیین کننده مدنظر قرار گرفته است که گواه آن شهدای بسیاری است که در اعماق خلیج همیشه فارس آرمیده‌اند.

اعلام خط مشی رهبر معظم انقلاب مبنی بر «راهبردی» بودن نیروی دریایی و بهره‌گیری از دریاهای آزاد سبب شده است تا علاوه بر توجه به آب‌های ساحلی، فعالیت در فراسوی مرزهای آبی ایران نیز بیش از پیش گسترش یابد تا با نمایش اقتدار نیروهای مسلح کشورمان که بیانگر توانمندی جوانان این مرز و بوم با بهره گیری از دانش و امکانات موجود است، محدوده فعالیت‌ها را بیش از پیش گسترش داده شده و عمرانی و آبادانی نیز در سایه این امنیت پایدار پدید آید چرا که ناگفته پیداست که بخش اعظمی از اقتصاد کشور از حوزه دریاها تامین می‌شود.

در این میان با توجه به ماموریت محول شده به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران مبنی بر فعالیت  از آب‌های شرق تنگه هرمز تا عمق دریاهای آزاد با بهره‌گیری از شناورهای سنگین و نیروهای زبده، فعالیت های مداوم بسیاری در حال انجام است و اعزام 43 ناوگروه به مناطق مختلف دنیا گواه این مطلب است.

در این سو اما نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلابی اسلامی نیز وظیفه حفاظت از خلیج همیشه فارس تا محدوده غرب تنگه هرمز را بر عهده دارد که به واسطه شرایط محیطی و عمق کم این ناحیه، عموما از شناورهای تندرو بهره می‌برد که به عنوان کابوس نیروهای فرامنطقه‌ای شناخته می‌شود.

از اواخر دهه 80 (شمسی) بنا بر تدبیر فرماندهی معظم کل قوا مبنی بر تفکیک مسئولیت نیروهای دریایی سپاه و ارتش، امنیت خلیج فارس و تنگه هرمز به سپاه واگذار شد و امروز قرارگاه دریایی خاتم‌الانبیا(ص)2 مسئولیت اصلی حراست از این آبراه مهم جهان را برعهده دارد.

اما دستاوردی که روز گذشته در بوشهر رونمایی شد، داستان جدیدی دارد و اینگونه می‌نمایاند که به زودی شناورهایی از این نیرو نیز در ورای آب‌های ساحلی و سرزمینی حضور خواهند داشت و این خود نشان از اقتدار نیروهای مسلح است که تنها محدود به حوزه‌ای خاص نخواهند بود.

* آغاز راهی جدید

مرکز پژوهش و تحقیقات جهاد خودکفایی نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مراکز تامین کننده نیازهای راهبردهای این نیرو تا به امروز دستاوردهای بسیاری را در حوزه های مختلف ازجمله شناوری، موشکی، پروازی و تحقیقاتی معرفی کرده است که از جمله آنها می‌توان به انواع قایق‌های گشت‌زنی تندرو، ساخت شناورهای تحقیقاتی و نیروبر، تسلیح کلاس‌های متفاوت دریایی به انواع موشک‌های سطح به سطح، ارتقاء توان عملیاتی ناوگان خریداری شده، توجه به مقوله زیردریا و آموزش نوین یگان‌های تکاوری و غواصی در کنار بهره‌گیری از طرح‌های مختلف در سطح، زیر سطح و آسمان اشاره کرد که نمونه‌های متفاوتی از آن در بازه‌های زمانی گوناگون رونمایی شده که برخی از آنان در نوع خود کم نظیر و برخی نیز بی‌نظیر است.

شناورهای کوچک و تندروی سپاه، امروزه با تجهیز به انواع موشک‌ها و اژدرها می‌توانند در کمترین زمان خود را به شناورهای متخاصم رسانده و در بُرد مشخصی آنها را هدف قرار دهند؛ حال آنکه به دلیل اندازه کوچک خود به سختی شناسایی شده و از تحرک بالایی نیز برخوردار هستند و در بازه‌های زمانی گوناگون شاهد انواع دیگری با سرعتی به مراتب بیشتر نیز بوده‌ایم که برخی از آنها هنوز معرفی نشده اند اما به طور قطع این گونه شناورها تنها برای آب‌های سرزمینی و کم عمق مناسب است نه دریاهای آزاد و مواج.

نیروی دریایی سپاه پاسداران  علاوه بر بهره‌گیری از انواع این شناورها، از ناوچه‌های دیگری نیز برای عملیات های رزمی بهره می‌برد که یک نمونه از آنها، ناوچه‌های موشک‌انداز کلاس «تندر» است که سال‌ها قبل خریداری شده و امروزه مجهز به موشک‌های ضد کشتی برد بلند است.

علاوه بر آن باید اشاره کرد به برخی از کشتی‌های لندینگ کرافت جهت انتقال نیرو یا عملیات‌های شناسایی، مین‌ریزی، اطلاعاتی و فرماندهی که در ساختار رزمی ندسا جایگاهی ویژه دارند.

ولی تا به امروز علی‌رغم حضور تکاوران دریایی سپاه بر روی کشتی‌های حاضر در آب‌های بین‌المللی، شاهد حضور عملیاتی این نیرو با استفاده از شناورهای خود در آبهای آزاد نبودیم تا آنکه روز گذشته با اعلام رونمایی دستاوردی جدید، پنجره‌ای نو در فعالیت‌های رزمی نیروی دریایی سپاه پاسداران گشوده شد.

* شناور تندروی برد بلند شهید ناظری

روز گذشته در منطقه دوم دریایی سپاه پاسداران انقلابی اسلامی در بوشهر شناور جدیدی رونمایی شد که مزین به نام شهید دریادار محمد ناظری فرمانده دلاور و قهرمان تفنگداران این نیرو بود.

این شناور که از جهات مختلفی قابل بررسی است، ساخت مرکز جهاد و خودکفایی ندسا بوده و در موسسه کشتی سازی شهید محلاتی وابسته به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) ساخته به یگان عملیاتی این نیرو تحویل شد.

دریادار علی فدوی فرمانده نیروی دریایی سپاه در مراسم الحاق خاطرنشان کرد که امروز دستاوردی جدید از متخصصان داخلی را شاهد هستیم که با قابلیت حمل نیرو و بالگرد، توان اجرای عملیات‌های برد بلند در آب‌های اقیانوسی را خواهد داشت.

به گفته دریادار فدوی این شناور از بدنه آلومینیومی بهره می‌برد که طرحی جدید و پیشرفته به شمار می‌رود.

وی سپس به ویژگی‌های آن مبنی بر توانایی حمل 100 نفر نیرو و مقاومت در برابر امواج بلند اشاره کرد و نهایتا اظهار داشت که این شناور با توانمندی داخلی و بدون هیچ کمک خارجی طراحی، ساخت، تجهیز و به آب انداخته شده است.

اما اگر بخواهیم کمی بیشتر در این موضوع دقیق شویم، می‌توان از دو منظر «طراحی» و «عملیاتی» این شناور را مورد بررسی قرار دهیم که البته این امر تنها با استناد به تصاویر منتشر شده و اعلام برخی از ویژگی ها از سوی فرمانده نیروی دریایی سپاه است.

الف- طراحی منحصر به فرد

در بُعد طراحی شناور «شهید محمد ناظری» با 2 مقوله «ظاهر پیشرفته» و همچنین «جنس سازه» رو به رو هستیم که نشان می‌دهد این شناور از نظر ظاهری، از ساختار نوینی بهره می‌برد تا با حداقل تماس با سطح آب و کمترین اصطحکاک، به بیشترین سرعت مورد نیاز دست یابد.

علاوه بر آن، این کاهش اصطکاک موجب کاهش مصرف سوخت شده که این امر خود در افزایش بُرد، بسیار موثر خواهد بود.

بخش میانی بدنه این شناور با سطح آب در تماس نبوده و تنها قسمت کوچکی از طرفین آن بر روی آب قرار دارد.

البته مرکز جهاد خودکفایی ندسا پیش از این  نیز توانایی خود را در خصوص طراحی شناوری از این کلاس اثبات کرده است که از جمله آن می توان به پروژه «صبا» اشاره کرد که جهت امور تحقیقاتی-عملیاتی ساخته و اتفاقا ظاهری مشابه با دستاورد امروز نیز دارد.

در خصوص کابین شناور جدید باید اظهار داشت که بهره‌گیری از فضای حداکثری در طبقه پایین، امکان حمل تا 100 مسافر یا نیرو را فراهم کرده، حال آنکه هدایت و ناوبری نیز در بالا قرار دارد که دید مناسبی را به فرمانده خواهد داد.

در بخش زیرین نیز احتمالا علاوه بر امکانات مورد نیاز برای حمل مسافر، می‌توان از انواع سامانه‌های شناسایی یا تحقیقاتی بره برد تا فعالیت‌ها علاوه بر امور نظامی به بخش‌های غیرنظامی نیز تعمیم داده شود.

این شناور از لحاظ سطح تماس با آب، منحصر به 2 بخش باریک از سازه است که در سمت چپ و راست قرار گرفته و فضای میانی بین آن باز است تا با عبور روان جریان آب -بدون برخورد- حداکثر سرعت فراهم شود.

 علاوه بر آن، 2 بخش سازه‌ای نیز محلی برای نگهداری مخازن سوخت و پیشرانه‌هایی است که وظیفه تامین نیروی مورد نیاز جهت دریانوردی را برعهده دارد.

از دیگر ویژگی‌های ظاهر شناور «شهید ناظری» می‌توان به مقاومت در آب‌های خروشان و اقیانوسی -تا فورس ٦- اشاره کرد که لازمه آن پایداری در امواج بلند و طراحی دقیق و سطح تماس مناسب در عین کمترین اصطکاک است  تا بتواند ماموریت‌های فرامرزی را نیز به خوبی انجام دهد؛ ضمن آنکه به نظر می‌رسد طول شناور 55 متر، عرض 14.1 متر و ارتفاع 13 متر باشد.

همانطور که بالاتر اشاره شد، یکی دیگر از ویژگی‌های این شناور در حوزه طراحی، استفاده از بدنه با جنس آلومینیومی است.

ساخت شناورهای سبک با بهره‌گیری از این جنس فلز که در دیگر صنایع از جمله هواپیمایی نیز به جهت سبکی وزن کاربرد دارد، به تازگی رواج پیدا کرده و به همین دلیل هنوز که هنوز است برای بهره‌گیری از استحکام بیشتر در برابر امواج، عموما از ترکیب‌های مشخصی از استیل ضد زنگ استفاده می‌شود که خود به خود وزن شناور را نیز افزایش می‌دهد.

اما در شناور «شهید ناظری» احتمالا بخش اصلی و اسکلت سازه‌ای با بهره‌گیری از استیل ساخته شده است تا حداکثر استحکام و مقاومت فراهم شود ضمن آنکه توانایی دریانوردی در آب‌های آزاد منوط به ساختاری است که در برابر امواج، مقاومت لازم را داشته باشد اما در سایر بخش‌ها -از جمله سطوح شناور- از آلومینیوم بهره گرفته شده است که می‌تواند وزن را به طور محسوسی کاهش داده و همچنین خورندگی در شرایط جوی دریا و آب شور را تا حد زیادی کم کند.

نهایتا باید به این نکته نیز اشاره کرد که دانش بهره‌گیری گسترده از این ساختار نوین، تنها در اختیار چند کشور محدود قرار دارد که از جمله آن می‌توان به شناور تحقیقاتی نیروی دریایی آمریکا اشاره کرد که جهت اثبات فناوری و تحت توسعه در حال انجام آزمایش‌های خود است و علاوه بر آب‌های ساحلی، جهت حضور در مناطق عمیق و دریاهای آزاد نیز مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.

ب- وظایف عملیاتی

ویژگی‌های عملیاتی که دیروز همراه با رونمایی شناور «شهید ناظری» اعلام شد، شامل مواردی ازجمله قابلیت حمل 100 نفر نیرو (مسافر)، توانایی حمل بالگرد و بُرد عملیاتی بالا است.

از منظر عملیاتی، احتمالا ما با شناوری رو به رو هستیم که علاوه بر توانایی حمل نیرو یا مسافر، جهت مقاصد تحقیقاتی، اطلاعاتی و فرماندهی نیز کاربرد خواهد داشت؛ ضمن آنکه با بهره‌گیری از سامانه‌های شناسایی از جمله رادار شناسایی سطحی پیشرفته یا سونار، می‌تواند به عنوان یک واحد رزمی-شناسایی نیز مورد بهره‌برداری قرار گرفته و در عملیات‌های مهمی از جمله شناسایی زیر دریایی نیز از آن استفاده شود.

در بخش انتهایی شناور نیز محل فرود بالگرد (پَد فرود) قرار دارد و آنچنان که از ظاهر آن بر می‌آید توانایی پذیرش بالگرد سبک «بِل 206» که در ناوگان هوادریای سپاه حضور دارد. در تصاویر منتشر شده از مراسم رونمایی نیز یک فروند از این نوع بالگرد مجهز به موشک ضد سطحی «نصر» بر روی شناور قرار داشت.

بخش هوادریای نیروی دریایی سپاه پاسداران از 2 نمونه بالگرد سنگین «میل 17» و سبک «بل 206» بهره می‌گیرد که هریک وظایف منحصر به خود را دارند.

بالگرد «Mi-171Sh» با وظیفه ترابری، از روسیه خریداری شده ولی توسط متخصصان نیروی دریایی سپاه و جهاد خودکفایی به موشک‌های برد بلند نیز مجهز است که امروزه به عنوان یک بالگرد رزمی مورد بهره برداری قرار می گیرد؛ حال آنکه با نصب رادار شناسایی سطحی، قابلیت گشت‌زنی دریایی نیز به آن افزوده شده است.

بالگرد دیگر یعنی «بل 206» (و نمونه داخلی با نام شاهد 278) جهت عملیات‌های شناسایی در ناوگان حضور دارد و به دلیل بهره‌گیری از یک موتور -که البته برای هلی‌کوپترهای دریایی در دنیا مرسوم نبوده (بالگردهای دریایی جهت ایمنی بیشتر به دو موتور مجهز هستند)- در آب های ساحلی به فعالیت مشغول است که به تازگی به موشک ضدکشتی سبک نیز مجهز شده است.

حال به واسطه حضور شناور شهید ناظری در سطح دریا، علاوه بر تامین یک سکوی ایمن جهت فرود، سوخت‌گیری و بهره‌گیری در شرایط اضطراری‌، می‌تواند محدوده عملکرد رزمی این بالگرد را نیز افزایش دهد.

«شناور شهید ناظری» از نظر عملیاتی دارای بُرد بالایی است که به گفته دریادار علی فدوی بالغ بر 10هزار کیلومتر می‌شود. این رقم اعجاب‌آور البته در اصل موضوع تفاوتی ایجاد نمی‌کند که هدف از بهره‌گیری از این شناور نه فقط فعالیت در آب‌های ساحلی بلکه دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها نیز باشد تا علاوه بر افزایش سطح کمی و کیفی فعالیت‌های رزمی، به عنوان یک عامل موثر جهت آموزش نیروهای زبده نیز استفاده شود.

علاوه بر این، با توجه به حضور نیروهای تکاور دریایی سپاه در عملیات‌های حفاظت و اسکورت ناوگان تجاری در مناطق خطرناکی نظیر خلیج عدن، می‌توان از شناور جدید به عنوان یک کشتی نیروبر و فرماندهی و به طور کلی پشتیبانی از آنان استفاده کرد که در نوع خود بسیار جالب توجه خواهد بود.

نهایتا صرف نظر از تمامی مواردی که در این گزارش به آنها اشاره شد، ورود متخصصان کشورمان به حوزه ساخت نسل جدیدی از شناورهای تندرو با جنس بدنه متفاوت -که می‌توانند در برد بالا نیز فعالیت کنند- نشان از آن دارد که به زودی شاهد تحولی شگرف در صنعت کشتی‌سازی نظامی خواهیم بود که با مصرف بهینه سوخت و بهبود کارکرد، عملکردی موثرتر خواهند داشت.

/ فارس