جای خالی حقوق بین‌الملل بشردوستانه در بحران انسانی غزه

میزان: غزه پیش از آغاز دور جدید حملات رژیم صهیونیستی به‌عنوان یکی از بدترین مناطق دچار بحران بشردوستانه در جهان شناخته می‌شد؛ وضعیت انسانی در این باریکه پس از گذشت بیش از ۲۰ روز از حملات مداوم رژیم صهیونیستی رو به وخامت فاجعه‌بار است.

بیش از ۸ هزار فلسطینی بر اثر حملات مستمر و مرگ‌بار رژیم صهیونیستی جان خود را از دست داده‌اند؛ عمده قربانیان زنان و کودکان هستند؛ بیش از ۳ هزار نفر از شهدای غزه کودک هستند؛ حدود ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از ساکنان غزه آواره شده‌اند.

تلاش‌ها و درخواست‌ها برای برقراری آتش‌بس بشردوستانه تاکنون به‌دلیل مخالفت‌های رژیم صهیونیستی و تداوم حملات بی‌فایده بوده است؛ این در حالی است که نگرانی‌ها درباره فاجعه‌بار شدن وضعیت بشردوستانه و انسانی در غزه به‌شدت افزایش یافته است.

بحران بشردوستانه در غزه

محاصره کامل بیش از سه هفته‌ای رژیم صهیونیستی علیه نوار غزه که ۱۷ سال گذشته را تحت محاصره قرار داشته، بحران انسانی در این منطقه را بیش از هر زمانی به سمت ناامیدی پیش برده است؛ بحران بشردوستانه در غزه ابعاد مهم و گسترده‌ای دارد.

در زمینه بهداشتی، بیمارستان‌های غزه در حالی تلاش دارند به فعالیت و خدمات‌رسانی خود زیر آتش حملات رژیم صهیونیستی ادامه دهند که تجهیزاتشان رو به اتمام بوده و تخریب‌های ناشی از حملات رژیم صهیونیستی فعالیت آن‌ها را محدود کرده است.

در عین حال، کمبود تجهیزات و منابع انسانی در میانه گستردگی و حجم بالای حملات رژیم صهیونیستی سبب می‌شود تا گروه‌های امداد و نجات فرصتی برای بیرون کشیدن پیکر شهدا از زیر آوار نداشته باشند؛ براساس آمار‌ها بیش از هزار و ۶۰۰ پیکر همچنان زیر آوار قرار دارند.

این امر سبب نگرانی‌های بهداشتی جدی شده است.

محدودیت یا عدم دسترسی به آب تمیز و آشامیدنی نیز بر ابعاد بحران انسانی در غزه می‌افزاید.

خلاصه‌ای از وضعیت بشردوستانه در غزه به شرح زیر است:

- غیرنظامیان قربانی حملات مستمر رژیم صهیونیستی می‌شوند.
- تخریب منازل مسکونی ادامه دارد؛ تاکنون حدود ۴۵ درصد از کل واحد‌های مسکونی در نوار غزه آسیب دیده یا تخریب شده‌اند.
- مدارس، بیمارستان‌ها و مساجد بمباران می‌شوند؛ این‌ها مکان‌هایی هستند که ساکنان غزه در آن‌ها پناه می‌گیرند.
- سوخت، غذا و آب در حال اتمام است؛ بسیاری از نانوایی‌ها بر اثر بمباران با خاک یکسان شده‌اند؛ غذا جیره‌بندی شده است؛ آب آشامیدنی کافی وجود ندارد.
- افزایش خطر ابتلا به بیماری‌ها ساکنان غزه را تهدید می‌کند؛ استفاده از منابع آب ناامن، کمبود دارو و شیوع برخی از بیماری‌های عفونی شرایط نامناسبی را رقم زده‌اند؛ در حال حاضر، مواردی از ابتلا به گال، آبله‌مرغان و اسهال به دلیل شرایط نامناسب بهداشتی و مصرف آب ناسالم گزارش شده‌اند.
- غیرنظامیان مکان امنی برای رفتن ندارند و خشونت بی‌پایان و جنگ بر سلامت روان ساکنان غزه به‌ویژه کودکان تاثیر گذاشته است.
- آوارگی اجباری برخلاف قوانین بین‌المللی برای نیمی از جمعیت غزه رخ داده است؛ حدود ۱.۴ میلیون نفر در غزه آواره شده‌اند؛ کمتر از یک میلیون نفر این افراد در پناهگاه‌های اضطراری سازمان ملل در شرایط فزاینده وخیمی اقامت دارند.
- محاصره غزه ادامه دارد؛ با وجود بازگشایی گذرگاه رفح، تعداد کامیون‌های ورودی حامل کمک‌های بشردوستانه اندک است.

از سوی دیگر، برنامه جهانی غذا اعلام کرد که بیش از یک میلیون نفر در غزه در حال حاضر گرسنه هستند و برای برطرف کردن این مشکل دست‌کم روزانه باید ۴ کامیون منابع غذایی وارد غزه شود.

در حالی که منابع موجود در بازار رو به اتمام است و نیاز‌های مردم غزه به‌ویژه نیاز‌های اولیه به سرعت در مسیر افزایش است، کمک‌های بشردوستانه به‌صورت قطره چکانی از گذرگاه رفح وارد غزه می‌شوند.

قطع ارتباطات مخابراتی و برق ورود همین معدود کامیون‌های حامل کمک‌های بشردوستانه را با چالش و انقطاع مواجه می‌کند.

در عین حال که کمبود سوخت به توقف اجرای عملیات‌های بشردوستانه در نوار غزه منجر می‌شود، کمک‌های بشردوستانه ورودی به غزه شامل سوخت نمی‌شود.

«آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل هشدار داد که وضعیت در غزه ساعت به ساعت ناامیدکننده‌تر می‌شود؛ چراکه اسرائیل حملات هوایی و زمینی خود را در چارچوب مرحله دوم جنگ گسترش می‌دهد.

جای خالی حقوق بشردوستانه بین‌المللی در غزه

دور جدید حملات رژیم صهیونیستی به غزه بحث درباره حقوق بشردوستانه بین المللی (IHL) را بیش از هر زمان دیگری به کانون موضوع منازعه فلسطین – رژیم صهیونیستی آورد.

با در نظر داشتن جنایت‌های گسترده رژیم صهیونیستی علیه غزه، موضوع‌هایی مانند جنایت جنگی، نسل‌کشی، آپارتاید و آوارگی اجباری بیش از هر زمانی مورد توجه قرار گرفتند.

قوانین جنگ هزاران سال است که به شکلی وجود داشته است، اما نسخه مدرن آن در کنوانسیون‌های ژنو ۱۹۴۹، در کنار دیگر معاهدات و حقوق بین‌الملل عرفی بیان شده است؛ این قوانین برای همه الزام‌آور است.

در حالی که قوانین جنگ فقط در موقعیت‌های خاص به‌ویژه در جریان درگیری‌های مسلحانه یا اشغال اعمال می‌شوند، دیگر قوانین مانند حقوق بین‌الملل بشردوستانه همیشه قابل اعمال است.

حقوق بین‌الملل بشردوستانه بر انجام خصومت‌ها حاکم است و از قوانین حاکم بر تصمیم به استفاده از زور متمایز است؛ قانونی بودن تصمیم به استفاده از زور هر چه باشد، همه طرف‌ها باید از حقوق بین‌الملل بشردوستانه تبعیت کنند.

این مجموعه قانون بر اشغالگری حاکم است؛ صرف نظر از اینکه چه تعداد ادعا در مورد الحاق دارد، بر اساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه، عامل اشغال حاکمیتی بر سرزمین اشغالی به دست نمی‌آورد؛ عامل اشغال باید رفتار انسانی با مردم را تضمین و نیاز‌های اولیه آن‌ها از جمله غذا و مراقبت‌های پزشکی را تامین کند.

اصل اساسی حقوق بین‌الملل بشردوستانه در جنگ، اصل تفکیک است؛ براساس این اصل، غیرنظامیان و تاسیسات غیرنظامی هرگز نباید هدف حمله قرار گیرند.

حقوق بین‌الملل بشردوستانه همچنین ایجاب می‌کند که طرف‌های درگیر باید تمام اقدام‌های احتیاطی ممکن را برای به حداقل رساندن آسیب به غیرنظامیان و تاسیسات غیرنظامی انجام دهند و حملاتی که طی آن‌ها امکان تفکیک وجود نداشته باشد، ممنوع هستند.

قانون جنگ در مورد حمله‌ای که ممکن است بر جمعیت غیرنظامی تاثیر بگذارد، تاکید دارد که هشدار اولیه موثر داده شود؛ با وجود این، دادن اخطار، طرفین را از الزام حفاظت از غیرنظامیان مبرا نمی‌کند و غیرنظامیانی که پس از هشدار تخلیه نمی‌شوند همچنان باید محافظت شده و به آن‌ها حمله نشود.

در عین حال، بیانیه‌هایی که هشدار واقعی نیستند، اما با هدف استفاده از تهدید به خشونت برای گسترش وحشت در میان مردم مانند اجبار آن‌ها به ترک خانه و شهر خود، ممنوع هستند.

رژیم صهیونیستی از سال ۱۹۶۷ کرانه باختری از جمله قدس شرقی و غزه را که در مجموع سرزمین اشغالی فلسطین (OPT) را تشکیل می‌دهند، اشغال کرده است.

برخلاف ادعای رژیم صهیونیستی، خروج نیرو‌های زمینی این رژیم از غزه در سال ۲۰۰۵ به اشغال غزه پایان نداد؛ چراکه از آن زمان، رژیم صهیونیستی کنترل موثری بر غزه، از جمله آب‌های سرزمینی و حریم هوایی آن، جابه‌جایی افراد و کالا‌ها و زیرساخت‌هایی که غزه بر آن تکیه دارد، حفظ کرده است و این امر نوار غزه را به زندان روباز تبدیل کرده است.

براساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه، رژیم صهیونیستی به‌عنوان اشغالگر باید نیاز‌های اساسی مردم نوار غزه را تامین کند.

حملات هوایی و موشکی رژیم صهیونیستی براساس قوانین جنگی به دلیل همراه شدن با نیت جنایت‌کارانه، جنایت جنگی محسوب می‌شود و هرکسی که مرتکب جنایت جنگی می‌شود، مسئولیت کیفری دارد.

طی ۲۰ روز گذشته، جنایت‌های جنگی متعددی در فلسطین رخ داده است؛ رژیم صهیونیستی به‌طور مداوم نوار پرجمعیت غزه را که محل سکونت ۲.۳ میلیون نفر است، بمباران کرده است.

رژیم صهیونیستی در حملات به مناطق پرجمعیت غزه از ماده شیمیایی فسفر سفید استفاده کرده است.

این رژیم همچنین با قطع غذا، آب، برق و سوخت مجازات دسته‌جمعی را علیه مردم غزه اعمال کرده است که یک جنایت جنگی محسوب می‌شود، همانطور که عمدا مانع از رسیدن کمک‌های بشردوستانه به غیرنظامیان نیازمند می‌شود.

در عین حال، نگرانی جدی در مورد دستور رژیم صهیونیستی درباره جابجایی بسیاری از جمعیت غیرنظامی غزه وجود دارد؛ آوارگی دائمی یک جنایت است.

ضمن اینکه، مقام‌های صهیونیست جنایت‌های بین‌المللی دیگری از جمله شهرک‌سازی را در کرانه باختری مرتکب شده و به آن‌ها ادامه می‌دهند؛ براساس قوانین جنگی، اگر رژیم اشغالگر هر یک از جمعیت غیرنظامی خود را مستقیم یا غیرمستقیم به سرزمین اشغالی منتقل کند، جنایت جنگی است.

دیده‌بان حقوق بشر و دیگر سازمان‌های حقوق بشر نیز دریافته‌اند که مقام‌های صهیونیست مرتکب جنایت‌های ضد بشری آپارتاید و آزار و اذیت میلیون‌ها فلسطینی و سرکوب سیستماتیک مردم غزه هستند.

جنایت‌های بین‌المللی باید منجر به پاسخگویی شود و دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) در لاهه صلاحیت رسیدگی به جنایت‌های جنگی و دیگر جنایت‌های جدی بین‌المللی را که از سوی رژیم صهیونیستی انجام می‌شود، دارد؛ چراکه فلسطین که یکی از اعضای دیوان بین‌المللی کیفری است.

دادستان دیوان در حال حاضر در حال انجام تحقیقاتی درباره جنایت‌های احتمالی در فلسطین است که از سوی سلفش در سال ۲۰۲۱ آغاز شد.

پاسخگویی موثر برای پایان دادن به جنایت‌های رژیم صهیونیستی حیاتی است.