کتاب «احکام شهید از منظر فقه امامیه و حقوق ایران» به بررسی و تبیین مفهوم شهید و شهادت از منظر فقه و حقوق می‌پردازد و در چهار فصل احکام فقهی و حقوقی مفهوم شهید و مسائل مرتبط با آن را از دیدگاه مذاهب، فرقه‌ها و نظریات علماء و دانشمندان مورد کنکاش قرار میدهد.
شهید از منظر قرآن کریم، واژه‌ی شهید در احادیث و تاریخ و سیر تحول آن، ارائه تعریف شهید در فقه شیعه، شهید در فقه اهل سنت، شهید در اصطلاح فقها، شهید از دیدگاه فقه امامیه، استیفای حقوق شهدا و قربانیان جنگی، انگیزه‌های حضور گسترده مردم در جبهه، موضوع جهاد و جایگاه آن در اسلام، حقوق معنوی بازماندگان شهدا و شهید در قانون ایران از مهم‌ترین مباحثی است که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.
بخشی از متن کتاب:
شهید به معنای گواه و حاضر است و درجات مختلفی دارد؛ بدین‌ترتیب که خداوند، پیامبران، ملائکه، افرادی که در راه خدا کشته شده‌اند و نیز تمام مؤمنان، در سلسله‌مراتب درجات شهادت قرار دارند. البته واژۀ مقدس «شهید» را نمی‌توان برای تمام اشخاصی که بدون انگیزه‌ی الهی و تنها برای دفاع از کشور خود و یا حتی ناخواسته و بی‌دلیل کشته شده‌اند، به کار برد. معیار تفاوت و درجه‌بندی شهدا نیز، تنها زمان شهادت آنان نیست، بلکه عوامل مهم‌تری مانند بصیرت، خلوص نیت، میزان فداکاری، تحمل مشکلات و ... می‌تواند در این امر تأثیرگذار باشد که بر این اساس، خداوند هر شهیدی را صرف‌نظر از زمان شهادت، به پاداش مناسب خود خواهد رساند.
در ایران واژه شهید بعد از انقلاب ۱۳۵۷ نمودِ بیشتری پیدا کرد و به کسانی که در طول انقلاب کشته شدند تا کشته‌شدگان عملیات درگیری با اشرار و قاچاقچیان در شرق کشور عنوان شهید داده می‌شود. مطابق قانون بنیاد شهید در ایران تمام افرادی که در جنگ به دست دشمنان جمهوری اسلامی، چه مستقیم چه غیرمستقیم (مثل مین)، حتی اگر قصد درگیری نداشته باشند، کشته می‌شوند یا فوت می‌کنند، شهید هستند.
همین‌طور کارکنان عضو نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات در یک رده بوده و اگر در حین خدمت بوده یا در حال مأموریت یا در حال آموزش، به هر نحوی که کشته شوند، شهید هستند؛ افراد این دو گروه اگر در هنگام اسارت همچنان به آرمان‌های انقلاب اسلامی پایبند باشند و کشته شوند، شهید هستند.
واژه‌ی شهید در اصطلاح حدیث و همچنین در تاریخ و ادب اسلامی، به کسی اطلاق شده است که در ضمن جهاد در راه خدا و به دست مخالفان دین کشته شده است. با آنکه لفظ شهید در قرآن همان‌طور که قبلاً عنوان شده، به معنای شاهد و از اسماءالحسنی به شمار رفته است، ولی در لسان احادیث و روایات به معنی کسی است که در راه خدا کشته می‌شود؛ و بدین وسیله، گویی با ریختن خون خود بر ایمان و اسلام خویش شهادت میدهد (جوادی آملی، ۱۳۹۱: ۶۸).
در اسلام برای شهید اجر و منزلت فوق‌العاده‌ای بیان شده است؛ و حتی به موجب اخبار عديده، شهدا هم از عذاب عالم برزخ و هم از سؤال نکیر و منکر معاف خواهند بود و در بهشت هم تمام آنها در دارالشهداء، نزدیک عرش خداوند قرار دارند. از این‌ها گذشته ثواب شهادت، کشته شدن در راه خدا، آنها را چنان از هر گناهی که کرده باشند، پاک می‌کند که حتی بدون شفاعت به بهشت می‌روند و چون به سبب شهادت، از هر گونه آلایش پاک می‌شوند.
لازم نیست که قبل از تدفین آنها را غسل میت دهند، اگرچه فقیهان در باب کیفیت اجرای غسل و نماز میت و طرز تدفین شهید که با لباس جنگ یا با کفن باشد، بر حسب آنکه نیت شدید و غایت مقصود او از شهادت چه بوده است، بحث و اختلاف دارند، لیکن فضل شهدا و فضیلت شهادت به هر حال، نزد فقها مورد اتفاق است و از این رو طلب شهادت و اظهار شوق به آن مشرب‌ها و فرقه‌های مختلف اسلامی را به هیجان آورده است.
در متون اسلامی و قرآن، شهید اسلام به انسانی گفته می‌شود که در راه اجرای فرمان اسلام یا دفاع از مرزهای حکومت دینی جان خود را از دست بدهد. طبق وعده قرآن، خداوند و فرشتگانش، در بهشت به نفع شهید گواهی می‌‌دهند و شهید ملک خداوند و نعمت‌هایی که خدا برایش در بهشت آماده کرده است را مشاهده می‌کند. طبق آیات قرآن شهید نمرده است، بلکه زنده بوده و شاهد و ناظر اعمال انسان‌ها است (مکارم، ۱۳۷۴: ۴۶۱).
کتاب «احکام شهید از منظر فقه امامیه و حقوق ایران»، توسط «سیدمحمدمختاری» گردآوری و تدوین شده و در 176 صفحه با حمایت اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کهگیلویه و بویراحمد و توسط انتشارات «بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس» چاپ و به بازار نشر عرضه شده است.
