یلدا در کهگیلویه و بویراحمد شب چله نامیده شده است مردم این استان بر این باور هستند که چله بزرگ از نخستین روز دی ماه جشن خرم روز تا دهم بهمن که جشن سده است به طول می انجامد و به علت سرمای شدید چله بزرگ نامیده می شود، پس از آن چله کوچک فرا می رسد که از دهم بهمن تا بیستم اسفند به طول می انجامد و از شدت سرما کم کم کاسته می‌شود.
یلدا یک واژه سریانی به معنی زایش است و این واژه اشاره به طلوع خورشید پس از یک شب طولانی دارد.
دور هم نشینی های شب یلدا که از هشت هزار سال پیش در کشور رواج داشته است بهانه ای برای یادآوری آئین های کهن ایرانیان باستان است.
شاهنامه خوانی پرشورترین آئین های شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد است البته در روزگاران نه چندان دور شاهنامه میهمان دورهم نشینی های همه شب های مردم کهگیلویه و بویراحمد بوده است اما در سال های اخیر این سرگرمی به دلیل پیشرفت تکنولوژی به شب یلدا محدود شده است.
در طولانی ترین شب سال داستان هایی چون بیژن و منیژه،رستم و سهراب و سیاوش نقل شیرین محافل یلدایی مردم استان می شود.
متیل گویی یکی دیگر از آئین های یلدایی مردم این خطه است،متیل به قصه ای بلند و افسانه ای گفته می شود.
داستان دو برادر به نام احمعیل و محمعیل که مادر پیری داشتند و در سرمای سرد زمستان در یک غار دچار یخ زدگی می شوند مشهورترین داستان قدیمی این دیار است.
این داستان از آنجا شور پیدا می کند که مادر این ۲ جوانان در جستجوی آنان با یک هیزم آتشین به کوه می رود و هیزم آتشین خود را برای نجات فرزندان به دهانه کوه پرتاب می کند.
پس از اصابت این هیزم آتشین به دهانه کوه، یخ ها و برفهای کوه ذوب شده و فرزندان این پیرزن که در سرما گیر افتاده بودند رهایی می یابند، که این داستان نشانگر برف و باران و روز افزونی در پایان زمستان است.
مردم کهگیلویه و بویراحمد معتقد هستند که برای اینکه زمستان پر بارش و برفی داشته باشند باید در شب اول چله غذاهای محلی مانند آش ماست و شیر برنج مصرف کنند.
غذاهای معروف و سنتی شب یلدای مردم کهگیلویه و بویراحمد آش کارده،شله ماش و شله بادام است.
اصلی ترین میوه شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد انار است اما در سال های اخیر هندوانه هم به سفره شب یلدای مردم این خطه راه یافته است.
گذشتگان معتقد بودند که انار مایه برکت و باروری است و این تفسیر را بخاطر دانه های زیاد و همچنین رنگ قرمزی که دارد نماد خورشید و شادی می دانستند.
انار در دین زرتشتی از مقدسات محسوب می شود و در مراسم دینی زرتشتیان از شاخه ها و میوه آن بکار می رود.
یک مرد کهنسال گچسارانی می گوید:استفاده از آجیل محلی متشکل از گندم و کنجد بو داده، کلخنگ،مویز از سنت های کهن مردم این استان است که به دلیل سالم، طبیعی و ارزان بودن بهتر از آجیل های موجود در بازار است.
محمد کریمی با اشاره به شور بودن آجیل های موجود در بازار از مردم خواست در شب یلدا از آجیل های سنتی استفاده کنند.
یک بانوی جوان با اشاره به اینکه این روزها بیشتر افراد اوقات فراغت خود را در فضای مجازی سیر می کنند معتقد است شب یلدا فرصتی برای بازگشت به فضای واقعی است.
ژیلا بیژنی افزود: جامعه امروز ایران نیاز به احیای دور هم نشینی های سنتی دارد.
وی به ادبیات غنی داستانی سرایی ایران اشاره و افزود: شب یلدا فرصتی برای احیای استفاده از کتاب هایی چون سیاست نامه،قابوس نامه،گلستان و سایر داستان های مشهور پندآموز ادبیان کهن در زندگی است.
از آنجایی که آتش روشن کردن در دیدگاه گذشتگان نماد روشنی و خورشید بود و همچنین بعضی ها آن را برای رفع تاریکی و نحسی اهریمن می شناختند از این رو برای فراری دادن تاریکی ها و قوای اهریمن آتش روشن می کردند تا محفلی گرم در کنار یکدیگر ایجاد کنند.
استان ۷۲۳ هزار نفری کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران قرار دارد.
یکی از سرداران بزرگ تاریخ ایران در زمان هخامنشیان آریوبرزن بود که در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران از سرزمین خود با شجاعت دفاع کرد و در این راه کشته شد.
وی که آخرین مدافع داریوش چهارم هخامنشی بود در یکی از تنگه های این
استان کوهستانی، راه را بر سپاه اسکندر مقدونی بست و دلیرانه در برابر وی
مقاومت کرد به همین دلیل استان کهگیلویه و بویراحمد را آریوبرزن می خوانند
که این واژه هم نماد تاریخ کهن و هم شجاعت مردم کهگیلویه و بویراحمد است./ ایرنا
