هزینه های تولید بالا رفته است، کشتارگاه ها از عرضه مرغ به بازار امتناع می کنند، جوجه ریزی کاهش یافته است، سیاست گذاری دولت در بازار مرغ اشتباه است، تولید کنندگان مرغ ورشکست شده اند و... اینها دلایلی است که در پی افزایش ناگهانی قیمت مرغ از سوی مسئولان مطرح می شود. افزایش ناگهانی قیمت مرغ که به 20 هزار تومان در بعضی از استان های کشور رسیده است، واکنش های زیادی را برانگیخت. فروشندگان از نبود مرغ در بازار می گویند و مصرف کننده به دلیل قیمت بالای مرغ، دست خالی از بازار به خانه برمی گردد، علت واقعی افزایش قیمت مرغ چیست؟ ایا تولید کننده در صدد جبران ضرر خود در اوایل شیوع کروناست؟ برای ساماندهی بازار مرغ چه باید کرد؟
علل نوسانات بازار مرغ
چند روزیست که قیمت مرغ در بازارهای سراسر کشور روند صعودی طی می کند و موج اعتراضات خریداران و فروشندگان به وضعیت پیش آمده بالا گرفت. این افزایش قیمت ناگهانی در حالی رخ داده که تا چندی پیش مرغ با قیمتی در حدود ۹ تا ۱۱ هزار تومان به فروش می رسید. البته اگرچه این قیمت تولیدکنندگان را شاکی کرده بود و آنرا موجب متضرر شدن خود می دانستند اما نزولی شدن تقاضا چنین کاهش قیمتی را به وجود آورده بود. حال چند روزیست که قیمت مرغ به طور ناگهانی افزایش یافت و این سوال پیش می آید که این افزایش قیمت از کجا آب می خورد؟ پاسخ های متعددی به این پرسش از سوی مسئولان و ذیربطان مطرح می شود، در همین رابطه « مرتضی رضایی» معاون امور دام وزیر جهاد کشاورزی، بالا رفتن هزینه های تولید را در این افزایش ناگهانی موثر می داند و می گوید که بالا رفتن هزینه های تولید موجب شده تا قیمت نهایی مرغ برای مصرف کننده بالا رود. در همین حال « پرویز فروغی » دبیر کانون مرغداران کشور، نیز سیاست های اشتباه دولت را باعث و بانی نوسانات و آشفتگی حال حاضر بازار مرغ عنوان می کند. وی می گوید که افزایش قیمت خوراک طیور موجب ورشکستگی تعداد زیادی از مرغداران کشور شد و همین امر باعث خروج این دسته از مرغداران از چرخه تولید شده است، بنابراین با کاهش تعداد تولید کنندگان، تولید کاهش یافت، اما با افزایش تقاضا، عرضه پاسخگوی نیاز بازار نبوده و افزایش قیمت رقم خورد. وی همچنین در این ورشکستگی و خروج تولیدکنندگان از چرخه تولید، عوامل دیگری از جمله افزایش افسارگسیخته قیمت نهاده های تولید را نیز نقش آفرین قلمداد کرد. دلایل دیگری نیز برای صعود قیمت مرغ از سوی مسئولان استان های مختلف مطرح می شود، بطوریکه یک مقام مسئول در استان کرمانشاه، علت افزایش قیمت را به کاهش جوجه ریزی بعضی از استان های گرمسیری نسبت می دهد. وی توضیح داد که با شروع فصل گرما، جوجه ریزی در استان های گرمسیری مانند خوزستان کم می شود و همین کاهش جوجه ریزی، کاهش عرضه را در پی دارد تا نهایتا قیمت مرغ در بازار را افزایش می دهد. شاید دلیل مهم دیگر که در افزایش قیمت مرغ اثرگذار بود، حذف ارز 4200 برای واردات نهاده های دامی باشد، در همین خصوص « مجید موافق قدیری» رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان چندی پیش اعلام کرده بود که ارز 4200 دولتی برای واردات مواد افزودنی خوراک دام و مکمل ها حذف و ارز نیمایی جایگزین آن شده است.
علل افزایش قیمت مرغ اما به همین موارد محدود نماند. در همین رابطه علت مطرح شده دیگر، اینست که تولیدکنندگان به امید افزایش تقاضای مرغ برای ایام عید، به افزایش تولید پرداختند، اما با شیوع بیماری کووید ۱۹ و کاهش تقاضا از سوی مردم، تولیدکنندگان ضرر سنگین و پیش بینی نشده ای را متحمل شدند، بنابراین در ادامه روند بیماری و تعطیلی جشن ها، بسته شدن تالارها و تداوم پایین ماندن تقاضا، کاهش تولید و حتی معدوم سازی جوجه های یکروزه گوشتی اتفاق افتاد، اقدامی که البته با اعتراضات و حواشی زیادی رو به رو شد، اما معدوم سازی جوجه ها باعث کاهش تولید و عرضه شد. تا اینکه در ادامه، پیشی گرفتن تقاضا از عرضه و افزایش قیمت کنونی را رقم زد.
ستاد تنظیم بازار و قیمت‌گذاری 15 هزار تومانی مرغ
با این تفاسیر علت واقعی افزایش قیمت مرغ چیست؟ ماجرا از این قرار است که با افزایش هزینه های تولید و اعتراض مرغداران به پایین بودن قیمت 9 تا 11 هزار تومان، کار گروه ستاد تنظیم بازار در جلسه ۴ تیر خود به بررسی این موضوع پرداخت. خروجی این جلسه افزایش قیمت هر کیلو مرغ به ۱۵ هزار تومان به اضافه ۵ درصد کمتر یا بیشتر به اختیار استانداران بود. در واقع با محاسبه شدن هزینه های تولید توسط سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان و همچنین تشکل های مربوطه، افزایش هزینه های تولید در قیمت نهایی مرغ ملاحظه شد و رقم مصوب 15هزار تومان اعلام شد.
واکنش بازار مرغ به نرخ مصوب ستاد تنظیم بازار
آنچه در عمل اتفاق افتاد چیزی مغایر با انتظار قیمت گذاران بود، چرا که با افزایش قیمت از سوی ستاد تنظیم بازار ، کشتارگاه ها و همچنین دلالان شروع به ماهیگیری از این آب گل آلود کردند. آنچه اتفاق افتاد این بود که کشتارگاه ها به بهانه های مختلف و به امید کسب سود بیشتر در صورت کمبود عرضه، از کشتار و عرضه مرغ به بازار سرباز زدند، بطوریکه مرغ در بازار کمیاب و حتی نایاب شد . این کمبود عرضه نرخ مصوب را رد کرد و حتی در بعضی از استان ها، قیمت مرغ همپای دلار تا ۲۰ هزار تومان نیز رسید.
برنده و بازندگان بازار سردرگم مرغ
سوال دیگر اینست که بهره برداران اصلی شرایط موجود چه کسانی هستند؟ متضرر اصلی هر افزایش قیمتی در وهله اول خریدار و مصرف کننده نهایی خواهد بود، چرا که با افزایش قیمت کالا و خدمات، خریدار توان خرید خود را از دست می دهد. از طرفی بخش زیادی از مردم به دلیل محدودیت های اعمال شده در اثر شیوع ویروس کرونا برای مدتها منبع درآمد خود را از دست داده بودند، همین امر آنها را با مشکلات متعدد اقتصادی روبه رو کرد تا جاییکه باعث کوچکتر شدن سبد خرید و تنگ تر شدن سفره آنها شد. در همین زمان، افزایش قیمت دلار و بالا رفتن قیمت مسکن نیز مستقیم و غیر مستقیم بر معیشت آنها اثر گذاشته و فشار مضاعفی را بر دوش مردم نهاد. در حالیکه مردم همان مصرف کنندگانی هستند که با اوج گیری قیمت گوشت قرمز، به مصرف مرغ بعنوان کالای جایگزین روی آورده بودند، حال این افزایش قیمت حتی ممکن است موجب حذف همین کالای جایگزین نیز از سفره مردم شود و در صورت حذف این کالا، جایگزین آن در مرحله بعد، حبوبات خواهد بود، اما از سوی دیگر ما شاهد آن هستیم که بازار حبوبات نیز ملتهب بوده و قیمت ها در بازارحبوبات تا سه برابر افزایش را تجربه کرده اند. این در حالیست که برای بخش زیادی از مصرف کنندگان در استان، ادامه روند صعودی قیمت مرغ، شرایط دشواری را خلق خواهد کرد.
البته مصرف کننده تنها متضرر این تورم ناگهانی نیست، بلکه در این میان فروشندگانی نیز هستند که افزایش قیمت مرغ، کسب و کارشان را مختل کرده است، بگونه ای که تعداد زیادی از فروشندگان استان به کمبود مرغ در بازار و عدم کشتار و عرضه از سوی مرغداران معترض هستند. این فروشندگان می گویند: عرضه قطره چکانی مرغ به بازار باعث شده تا این فرآورده در بازار ناموجود شود، در صورتی هم که بتوانند مرغ به مقدار محدود پیدا کنند، قیمت خرید برای فروشگاه های عرضه مرغ 17.100 و فروش ۱۷.۵۰۰ است. با این توصیف، سود حاصله از فروش حتی برای پرداخت اجاره بهای فروشگاه هم کافی نیست. همچنین فروشندگان برخلاف تصور رایج، از عدم افزایش تقاضا در بازار و حتی کاهش آن خبر می دهند. به گفته این فروشندگان، آنها فقط با هدف بسته نماندن مغازه خود به همین فروش محدود ادامه می دهند. اما در این میان، فروشندگانی هم هستند که خود صاحب مرغداری های بزرگ بوده که به کشتار و عرضه مقدار دلخواه در فروشگاه های خود اقدام می کنند. این گروه نه تنها از وضعییت موجود متضرر نمی شوند، بلکه شاید بتوان مهمترین متنفعان را همینها دانست. واسطه ها هم دیگر ماهیگیران بازار گل آلود مرغ هستند و در این بازار نیز مانند تمام بازارهای دیگر، بیشترین سود عایدشان می شود. واسطه هایی که از ضعف های نظارتی و اساسی بودن کالا برای سفره مردم سواستفاده می کنند تا در هر شرایطی بیشترین سود را به جیب بزنند.
راهکارهای ساماندهی آشفته بازار مرغ
شاید مهمترین راهکار برای پایان دادن به این آشفتگی، ورود مقتدرانه ستاد تنظیم بازار و تعزیرات به بازار مرغ باشد تا به این ترتیب از افزایش بی رویه قیمت ها و متضرر شدن خریدار و بخشی از فروشندگان جلوگیری بعمل آورد، اما شاید گزینه دیگر روی میز، تزریق مرغ به بازار از سوی دولت باشد تا به این ترتیب تعادل بین عرضه و تقاضا برقرار شود و بازار مرغ به تعادل نسبی برسد، البته میزان کارایی این راهکار، بستگی زیادی به نحوه، زمان و طول اجرای آن خواهد داشت. با این تفاسیر اقدام عاجل از سوی دولت و ستاد تنظیم بازار انتظار می رود تا قبل از پیچیده تر شدن اوضاع، سیر قیمت مرغ را به مسیر منطقی برگرداند.
ارغوان قاسمی مهر
جوک ۹۹