آیا حمله فراگیر زمینی به سوریه در راه است؟

اقدامات و فعالیت‌های مشکوک و مشترک میان آمریکایی‌ها و اردنی‌ها در استان درعا واقع در جنوب سوریه نشان دهنده آغاز درگیری‌های نظامی شدید طی روزهای آینده در این منطقه است. به نظر می‌رسد هدف اولیه این درگیری‌ها ایجاد منطقه‌ای امن در این بخش ها به بهانه مبارزه با داعش و آماده سازی فضای جنوب این کشور برای خارج کردن آن از زیر مجموعه دولت باشد. در همین راستا مداخله آمریکا و اردن به مثلث مرزهای سوریه و عراق و اردن منحصر نشده و به شهرهای البوکمال و المیادین نیز کشیده شده است.  

اطلاعات برگرفته از تحرکات موجود در مرزهای اردن و سوریه تا بلندی های جولان و منطقه الیرموک نشان می‌دهد که این مناطق محل عملیات نیروهای ویژه اردن و مستشاران آمریکایی و انگلیسی برای رهبری گروهک های مسلح مخالف دولت سوریه از جمله جیش العشایر و تیپ الشباب السنة من و فرقة الحق و دیگر گروه های مسلح جبهه جنوبی خواهد بود.

طی دو هفته اخیر حضور نظامی نیروهای آمریکایی و اردنی در صحرای سوریه با افزایش قابل ملاحظه‌ای مواجه بوده است. به ‌ویژه بعد از حمله داعش به اردوگاه الرکبان که هفته گذشته صورت گرفت ، آمریکایی‌ها مستقیماً برای حمایت از نیروهای گارد مرزبانی اردن از طریق بالگردهای خود وارد عمل شدند. علاوه بر این که سطح آموزش‌های مزدوران سوری گروه الموک در عمان پایتخت اردن نیز افزایش پیدا کرده است. علاوه بر این که اطلاعاتی از بسیج نظامی نیروهای اردنی و آمریکایی در مقابله شهر درعا به گوش می رسد.

در هفته‌های گذشته گزارش‌های اطلاعاتی و منابع دیپلماتیک عرب حکایت از آن دارد که آمریکا به دنبال تشکیل ناتوی عربی با حضور و مشارکت اسرائیل است تا از این طریق بتواند سناریوی حمله به سوریه از جنوب این کشور را اجرایی کند. این سناریو با مشارکت فعال اردن و عربستان و امارات و مصر و اسرائیل و به بهانه "مبارزه با داعش و افزایش فشار بر ایران" برنامه ریزی و اجرا خواهد شد. البته همچنان موانعی در مسیر اجرای این سناریو وجود دارد. از جمله این موانع نگرانی عربستان از علنی کردن ائتلاف نظامی با اسرائیل است و همین موضوع باعث شده طرح آمریکایی به تعویق بیفتد. از سوی دیگر مصر نیز نگرانی‌های عمده‌ای از وارد کردن ارتش خود در باتلاق سوریه دارد، این در شرایطی است که مواضع سابق این کشور در قبال دولت سوریه و شخص بشار اسد رئیس‌جمهور آن ، متفاوت با مواضع رسمی عربی بوده است. منابع دیپلماتیک می‌گویند که مصری ها ترجیح می‌دهند نیروهای خود را به جای سوریه در چارچوب ائتلاف عربی به یمن بفرستند.  

در همین راستا آموزش نیروهای مبارز مسلح در پایگاه‌های نظامی اردن تحت نظارت مربیان آمریکایی و انگلیسی‌ در روزهای اخیر افزایش پیدا کرده است. منابع میدانی و امنیتی در شمال سوریه گزارش می‌دهد که اتاق عملیات جدید مخالفان مسلح برای آماده سازی جهت حمله آینده در منطقه المزیریب تاسیس شده است. ریاست این اتاق عملیات بر عهده ابراهیم الغورانی خلبان جدا شده از ارتش سوریه و فرمانده گروه فرقة الحق است و افسران خارجی نیز در این اتاق مشارکت دارند.

همچنین مستشاران آمریکایی و انگلیسی طی روزهای اخیر بازدیدهایی از داخل اراضی سوریه به ویژه در اطراف شهر درعا داشته اند. شاهدان عینی گزارش می‌دهند که این مستشاران خطوط تماس در شهر انخل در غرب درعا و شهر بصری الشام در جنوب غرب السویدا را نیز بازدید کرده اند.  

علاوه بر اینها منطقه المفرق در مقابل شهر درعا شاهد تجمع خودروهای نظامی آمریکایی و اردنی و انگلیسی است. اردنی ها نیز سامانه‌های توپ‌خانه‌ای خود و نیروهای بیشتری از گارد مرزبانی و دوربین های مراقبت و دستگاه های رصد و هواپیماهای بدون سرنشین را برای رصد تحرکات میدانی به کار گرفته‌اند. اطلاعات موجود نشان می‌دهد آمریکایی‌ها از تجهیزات نظامی استفاده می‌کنند که به صورت اختصاصی از ایتالیا به اردن برای مشارکت در جنگ جنوب سوریه فرستاده شده است.

در شمال سوریه نیز یگان‌های ارتش آزاد سوریه در دنیا هم به آموزش‌های نظامی خود را افزایش داده‌اند. این موضوع پس از آن صورت گرفت که ترکیه از پایان عملیات نظامی خود در سوریه خبر داد. ارتش آزاد در همین راستا اردوگاه‌های آموزشی جدیدی را در حومه حلب و در نزدیکی مرزهای ترکیه تأسیس کرده تا بتواند تعداد بیشتری از نیروهای مبارز و آموزش دهد. شرکت‌کنندگان در این آموزش‌ها نحوه استفاده از سلاح های مختلف را فرا می‌گیرند و توانایی‌های جسمی خود برای مقابله با شرایط سخت را محک می‌زنند. وزارت دفاع آمریکا نیز در همین چارچوب حمایت مادی و تسلیحاتی و مهماتی سه گروه نظامی در ارتش آزاد در حومه حلب ادامه می دهد. این گروه ها تیپ المعتصم و فرقه الحمزة و تیپ 51 هستند.

انس حاج یحیی فرمانده تیپ المعتصم با اشاره به آموزش‌های انجام شده می‌گوید که این آموزش‌ها برای آماده سازی گروه جهت عملیات نظامی آینده بر ضد دولت بشار اسد و شبه نظامیان حامی وی و داعش انجام می شود. ممکن است جنگ آینده در شهر الرقه باشد، اما هنوز رویکرد آینده به ارتش آزاد ابلاغ نشده است.

اهمیت تحولات مناطق شمالی سوریه هنگامی احساس می‌شود که می‌بینیم نیروهای کرد از درگیری‌های شدید در داخل شهر الطبقه در حومه الرقه خبر می دهند. این در حالی است که مذاکرات کنونی میان مخالفان دولت و یگان‌های کرد در شمال غرب سوریه نیز که زیر نظر آمریکا انجام می شد، با شکست مواجه شده است.

این در حالی است که به نظر می‌رسد با انجام همه پرسی صورت گرفته در ترکیه قید و بندها از پای مسئولان ترک برای مداخله هر چه بیشتر در سوریه باز شده است. در همین راستا رجب طیب أردوغان رئیس‌جمهور ترکیه یک روز پس از انجام همه پرسی در جمع گسترده مردمی در مجتمع ریاست جمهوری در آنکارا گفت که عملیات سپر فرات آخرین عملیات نبود، بلکه اولین عملیات از نوع خود بود. این اظهارات نشان دهنده عزم و اراده ترکیه برای مداخله نظامی بیشتردر خاک سوریه است. رئیس‌جمهور ترکیه در همین راستا از تأسیس نیروی نظامی خبر می‌دهد که احتمالاً از شمار نیروهای شرکت‌کننده در عملیات سپر فرات بیشتر خواهد بود. این نیروها احتمالا در الرقه یا مناطق دیگر شمال سوریه وارد عمل خواهند شد. این در حالی است که تماس هایی بین مقامات ترکیه با آمریکایی ها در زمینه هدف آینده نیروهای ترک در سوریه در دست انجام است.

به نظر می‌رسد آمریکا طرح فراگیر برای مدیریت مرحله آینده بحران سوریه در پیش گرفته که شامل مداخله نظامی از مرزهای سوریه بر ضد دولت این کشور به بهانه مبارزه با داعش است. آمریکایی‌ها تلاش دارند با مشارکت محدود خود ، جنگ نیابتی بر ضد سوریه را در حوزه دولت های عربی منطقه دنبال کنند و البته حضور رژیم صهیونیستی در ائتلاف کشورهای عربی مداخله جو در سوریه از چند جهت حائز اهمیت است. در صورت تشکیل ائتلاف عربی با رژیم صهیونیستی برای مداخله نظامی در سوریه گام بلندی در راستای عادی سازی روابط کشورهای عربی با این رژیم برداشته می شود و از سوی دیگر تل آویو می تواند نقشی مهم و تعیین‌کننده در ترسیم افق سیاسی سوریه داشته باشد.

تعداد از رسانه‌های آمریکایی به نقل از مقامات این کشور که هویت آنها فاش نشده است، می‌گویند که استراتژی کلان دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در رابطه با سوریه به سه مرحله تقسیم می شود. مرحله اول این استراتژی تضعیف داعش ، مرحله دوم تحقق ثبات در این کشور و مرحله سوم تضمین روند انتقال سیاسی مبتنی بر کناره‌گیری بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه است.

به نظر می‌رسد آنچه که در حال حاضر در سوریه دنبال می‌شود، مبتنی بر رویکرد مرحله اول است و آمریکا جز ضربات محدود به دولت سوریه در شرایط کنونی به دنبال مداخله نظامی مستقیم برای تغییر دولت این کشور نیست. در همین راستا هربرت ریموند مک‌ماستر مشاور امنیت ملی آمریکا اعلام کرد که کشورش قصدی برای ارسال نیروهای زمینی بیشتر به سوریه را ندارد. در همین رابطه جیمز ماتیس وزیر جنگ آمریکا اعلام کرد که اولویت کنونی واشنگتن شکست داعش است.

مقامات آمریکایی توضیح می‌دهند که بعد از شکست داعش یا مهار تهدیدات آن، واشنگتن به دنبال رسیدن به آتش‌بس بین نیروهای دولتی و مخالفان خواهد بود. یکی از گزینه‌های دولت آمریکا برای این موضوع زمینه سازی جهت ایجاد فدرالیته در سوریه از طریق ایجاد مناطق باثبات موقت یا مناطق امن است که براساس شرایط کنونی به نظر می‌رسد آمریکا با مدیریت نیروهای نظامی منطقه‌ای به دنبال رسیدن به این رویکرد خواهد بود.

براساس طرح سه مرحله‌ای آمریکا، در پایان مرحله سوم باید بشار اسد رئیس‌جمهور این کشور از قدرت کناره‌گیری کند. بنا به دیدگاه نظریه‌پردازان واشنگتن این اقدام می‌تواند از طریق ایجاد قانون اساسی جدید و ممانعت از کاندیداتوری بشار اسد در انتخابات صورت گیرد. البته آمریکایی ها نیم نگاهی به برکناری بشار اسد قبل از برگزاری انتخابات نیز دارند.

البته طرحی که آمریکایی‌ها برای آینده سوریه طراحی کرده و تحولات کنونی منطقه را بر اساس آن چیده اند، خالی از اشکال نیست. علاوه بر مسیر پیچیده و مبهم این طرح برای برکناری اسد که یکی از دلایل شکست آمریکا در بدیهی ترین خواسته خود در سوریه به شمار می رود،  یکی از مهم‌ترین مشکلات آن نادیده گرفتن تحولات کنونی میدانی در سوریه و کم اهمیت فرض کردن مواضع طرف‌های بین‌المللی از جمله ایران، روسیه و چین و نقش سازمانهای منطقه ای از جمله حامیان شبه نظامی دولت سوریه در روند تحولات نظامی است. به این ترتیب حتی در صورتی که آمریکا بتواند رژیم‌های عربی منطقه را با طرح خود همراه سازد که با توجه به آنچه که گفته شد، مشکل به نظر می رسد، معادلات منطقه ای و جهانی و تحولات داخلی سوریه، شانس بالایی برای پیروزی طرح جدید استراتژیست‌های آمریکایی باقی نمی‌گذارد./ مشرق