وجه تسمیه غار ده‌شیخ قرار گرفتن در بالادست روستایی به همین نام است. این غار در طی قرن‌های متمادی ناشناخته مانده بود تا اینکه چند سال پیش از سوی برخی افراد محلی در روستای ده‌شیخ پاتاوه کشف شد و تاکنون سه مرحله اکتشاف توسط محققان و غارشناسان در این غار انجام شده است.
پس از بالا رفتن از کوه و گذر از مسیر سنگ‌فرشی که در این مکان ایجاد شده، به دهنه این غار شگفت‌انگیز در ارتفاع 1670 متری از سطح دریا می‌رسید، مسیر ابتدایی غار به طول 5 یا 6 متر را باید به صورت نیم خیز و نشسته طی کرد تا پس از آن به ورودی‌هایی با ارتفاع 15 تا 20 متر رسید، ورودی‌هایی برای قدم گذاشتن به یکی از حیرت‌انگیزترین و اسرارآمیزترین جاذبه‌های ناشناخته ایران؛ فضایی باز و مرتفع با قندیل‌های آویزان و ستون‌های زیبای طبیعی که چشم‌ها را خیره می‌کند.
ریزش قطرات آب از قندیل‌ها، زیبایی و جلای خاصی به بدنه غار داده است، کارشناسان ریزش آب را نشان از آن می‌دانند که این قندیل‌ها در حال رشد بوده و این غار یک فضای زنده است که در طی قرن‌های متمادی رشد کرده و همچنان به این روند ادامه می‌دهد.
به هر سوی این غار شگفت‌انگیز که نگاه کنی ورودی دالان‌هایی را می‌بینی که گویا قرار است تو را به سرزمین اسرارآمیز دیگری هدایت کند. سرزمینی ناشناخته که شاید جلوه‌های دیگری از حیات انسان‌ها در روزگاران دور در آن نهفته باشد یا شاید مکانی اسرارآمیز که منتظر مانده انسانی از راه رسیده و آن را کشف کند. این که نمی‌دانیم تا کجا ادامه دارد و چند قدم جلوتر چه چیزی انتظار ما را می‌کشد بر هیجان سفر به یکی از رازآلودترین غارهای ایران می‌افزاید.
ده‌شیخ یک غار آهکی کاملا طبیعی است که شکل‌گیری آن را به دوره دوم زمین‌شناسی مربوط می‌دانند که در گذر زمان، آب به صورت چرخشی از حفره‌های آن عبور کرده و بر اثر این حرکت چرخشی آب، هفت دالان شکل گرفته است که ارتفاع برخی از این دالان‌ها به 7 متر هم می‌رسد. از دیگر شگفتی‌های این غار، گرم بودن آن در زمستان و سردی هوای درون آن در تابستان است.
سفال‌ها و استخوان‌های کشف شده در این غار 135 میلیون ساله نشان می‌دهد که در مقطعی از تاریخ، برخی از انسان‌ها این غار عظیم و اسرارآمیز را برای زندگی انتخاب کرده بودند. هر چند قدمت این سفال‌ها هنوز به درستی مشخص نشده، اما برخی کارشناسان قدمت آنها را به قبل از ظهور اسلام نسبت می‌دهند. اما نبود هیچگونه نقاشی بر روی دیواره‌های غار نشان می‌دهد که این مکان در طی قرن‌ها دست نخورده و ناشناخته باقی مانده است.
در توصیف این غار شگفت‌انگیز هر چه بگوییم کم گفته‌ایم؛ گاهی زیبایی‌هایی وجود دارد که نمی‌توان همه آنها را به رشته تحریر درآورد، ده‌شیخ یکی از آن زیبایی‌های طبیعی و خدادادی است که باید از نزدیک دید تا به قدرت اعجاز خدا در دل کوه پی برد. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که این غار در سال‌های آینده به یکی از گردشگرپذیرترین غارهای آهکی ایران و حتی جهان تبدیل شود.
گزارش از مرضیه جوشن
